Minder zwerfafval door de invoering van statiegeld op kleine flesjes

Sinds de jaren tachtig gebruiken we steeds minder glazen flessen en verpakken we vloeistoffen vooral in plastic. Het grootste gedeelte van deze flessen bestaat uit polyethyleentereftalaat, oftewel PET. Vroeger werden deze flessen steeds schoongemaakt en opnieuw gevuld, maar sinds 2006 gebruiken de meeste drankfabrikanten hun PET-flessen maar een keer en laten hem daarna recyclen. Ze worden afgebroken tot kleine plastic bolletjes en omgesmolten tot nieuwe exemplaren.

Mooi beginpunt

Om te zorgen dat de fabrikant ze kan recyclen zit er statiegeld op flessen groter dan 0,5 liter. Dit systeem werkt goed en zorgt ervoor dat je bijna geen grote PET-flessen meer op straat rond ziet slingeren. Maar kleine flesjes kom je daar nog wel vaak tegen. Volgens onderzoek van Bureau B&G in 2010 vormen drinkflessen vijftien procent van al het zwerfafval dat we tegenkomen op straat. In andere landen is dit percentage een stuk lager.

Dit is precies het uitgangspunt voor Merijn Tinga, de plastic soup surfer die met een surfboard gemaakt van plastic zwerfflesjes van Scheveningen naar Lowestoft (Engeland) wist te kitesurfen. Hij wil minder zwerfvuil door statiegeld op kleine flesjes in te voeren. “Ik hoop te voorkomen dat het plastic in zee terechtkomt, want als het daar eenmaal uiteenvalt, vind je het overal in het milieu terug.”

Goede voorbeelden

Ongeveer veertig landen hebben al een vergelijkbaar inleversysteem voor plastic flessen en de cijfers uit al die landen laten zien dat de hoeveelheid zwerfafval daalt. In Amerika zagen ze na invoering van statiegeld op kleine drankverpakkingen en blikjes dat het totale volume zwerfafval maar liefst 33 procent afnam. Bovendien gaat door dit systeem het percentage gerecycled plastic omhoog. Duitsland spant de kroon: daar recyclen ze maar liefst 98 procent van alle PET-flessen.

Het huidige systeem in Nederland, waarbij je geen geld krijgt voor het inleveren van kleine drankflesjes, is verouderd, vindt Tinga. “Vijftien jaar geleden heeft de regering de drankproducenten zelf verantwoordelijk gemaakt voor het recyclen van hun verpakkingen. Sindsdien hebben ze alle voorgestelde moderniseringen van het systeem tegengehouden en lobbyen zelfs al jaren voor afschaffing.”

Veel te duur

Volgens de drankproducenten kost de huidige manier van inzamelen al teveel geld, waarbij we alleen grote flessen inleveren en die door de fabrikanten laten recyclen. De producenten betalen verpakkingsbelasting over elke fles en moeten daarnaast ook de distributiecentra betalen die de flessen scheiden. Een onderzoek van de Wageningen Universiteit uit 2010 bevestigde dit beeld, maar in 2015 beoordeelde de Commissie Wetenschappelijke Integriteit (CWI) dat dit onderzoek onzorgvuldig was uitgevoerd. Volgens het CWI waren de cijfers geen goede basis voor een besluit over het afschaffen of aanhouden van het statiegeldsysteem, omdat niet alle alternatieven doorberekend waren.

Ondanks de onzorgvuldigheid van de Wageningse onderzoekers laat het rapport wel zien dat de huidige methode geen winst oplevert. En ook het omgooien van het systeem, en dus statiegeld voor flesjes invoeren, is niet gratis. Dat staat producenten en supermarktketens tegen. Maar de Duitsers bewijzen dat het wel degelijk winstgevend kan zijn. Om dit voor elkaar te krijgen moet er een cultuuromslag plaatsvinden, denkt Tinga: “We moeten niet alleen het statiegeld invoeren op kleine flesjes, maar ook de manier van inzamelen en verwerken vernieuwen.” Zo moeten in Duitsland alle winkeliers verplicht de flessen accepteren en statiegeld uitkeren, zelfs als de fles niet in die winkel is gekocht.