Mindfulness kan helpen bij psychische en lichamelijke ziektes

Mindfulness is hip onder jonge mensen met drukke sociale levens, maar het is niet slechts een hype, volgens psycholoog Rinske Gotink. Uit haar promotieonderzoek blijkt dat mindfulness de behandeling van psychische en lichamelijke kwalen kan ondersteunen.

28 oktober 2016

Mindfulness is een mentale staat waarin je je bewust bent van wat er in het hier en nu gebeurt.
Mike Cohea/Brown University

Yoga, meditatie en sinds kort ook mindfulness. Met deze trainingen, overgewaaid vanuit het boeddhisme naar het Westen, leren mensen om zich bewust te worden van lichamelijke sensaties en veranderingen in hun gemoedstoestand. Het is een populaire manier om te dealen met de stress in een samenleving waarin alles altijd maar sneller, beter en sterker moet.

Maar wat weten we eigenlijk over de effectiviteit van dit soort mentale trainingen, vroeg psycholoog Rinske Gotink zich af. Er is bewijs dat mindfulness gezonde mensen helpt ontstressen. Maar ook patiënten met psychische stoornissen hebben er baat bij, laten haar studies zien. Mindfulness kan zelfs depressie, stress en kwaliteit van leven verbeteren van mensen met medische aandoeningen als kanker, chronische pijn en hart- en vaatziekten. Volgende week promoveert ze aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam.

Geen geneesmiddel

Om het effect van mindfulness in kaart te brengen deed de promovenda literatuurstudies – waarin het bewijs voor op mindfulness-gebaseerde trainingen werd samengevat – en eigen onderzoek met behulp van onder meer MRI-scans en vragenlijsten.

“De literatuur gaf eigenlijk al een duidelijk antwoord”, vertelt Gotink. Er zijn al heel wat trials gedaan waarbij de ene groep mindfulness deed en de controlegroep niet. Mindfulness kan bijvoorbeeld bij hartpatiënten de bloeddruk, depressieve symptomen, angst en kwaliteit van leven verbeteren.

“Als ondersteunende therapie helpt de standaard achtweekse mindfulness-training bij zowel psychische als lichamelijke klachten”, zegt Gotink. Het is geen geneesmiddel. Maar de mentale training is voor patiënten een manier om anders met hun pijn om te gaan en om bewuster te zijn van momenten waarop het beter gaat.

Mindfulness wordt als therapie ingezet bij psychische klachten.
Flickr.com, ryan melaugh via CC BY 2.0

Hersenstructuur

Hoe dat werkt in het brein? Er zijn aanwijzingen dat de hersenactiviteit van mensen die mindfulness-training volgen na acht weken is veranderd. “Uit eerder onderzoek blijkt dat het default netwerk in de hersenen, dat actief is in rust, meer op de voorgrond komt,” aldus Gotink.

Ook de hersenstructuur verandert wellicht, zo komt naar voren uit haar eigen studie. Gotink vergeleek in meer dan drieduizend deelnemers de hersenstructuur van hen die wel en hen die niet aan meditatie deden. De deelnemers beantwoordden vragen over hoeveel dagelijkse stress ze ervoeren en welke vorm van meditatie ze beoefenden. Ook gingen ze de MRI-scanner in.

De mensen die regelmatig yoga, meditatie of mindfulness deden hadden een kleinere amygdala, een hersenstructuur betrokken bij angst, ontdekte Gotink. Er lijkt een verband te zijn, al is uit dit onderzoek niet op te maken wat oorzaak is en wat gevolg.

Gezondheidszorg

Er is bewijs dat mindfulness-gebaseerde training iets kan betekenen voor mensen met chronische aandoeningen, concludeert Gotink. In de geestelijke gezondheidszorg (GGZ) dringt mindfulness goed door. De training wordt door zorgverzekeraars vergoed bij burn-out en als terugvalpreventie bij depressie.

Maar artsen zijn nog behoorlijk sceptisch. “Als ik zeg dat ik promoveer op mindfulness verliezen sommige artsen hun interesse”, zegt Gotink. “Ze zien het lichaam en geest nog te veel als twee aparte dingen, terwijl het één geheel is. Met mijn onderzoek hoop ik daar verandering in te brengen. Mentale training kan het lichaam beïnvloeden, net zoals fysieke training effect heeft op je mentale toestand.”

Rinske Gotink promoveert 2 november 2016 aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam op het proefschrift Mindfulness: why the brain matters to the heart.