Microscoopglaasjes gaan digitaal

Pathologie speelt een cruciale rol in het bepalen van het ziektebeeld, met name bij diagnose van kanker. Verdachte weefselmonsters worden met een microscoop onderzocht om te bepalen of het tumorweefsel kwaadaardig is. Aan de hand daarvan brengt de patholoog advies uit over de behandeling van de patiënt.

“De microscoop blijft natuurlijk een fantastisch apparaat, maar er zitten nadelen aan de logistiek van preparaten op glas”, vertelt Dirk Verhagen, onderzoeker en ontwikkelaar bij Philips. “Je kunt beelden kwijt raken, bijvoorbeeld doordat glaasjes breken of doordat je het preparaat doorstuurt naar een specialist voor een consult.” Om de opslag en het delen van pathologische beelden makkelijker te maken, ontwikkelde Philips als onderdeel van het Cyttron II-onderzoeksprogramma de IntelliSite digitale pathologie-oplossing. Het systeem bestaat uit een glaasjesscanner, een beeldbeheersysteem en software waarmee de patholoog de beelden kan delen en beoordelen.

Behoorlijke datavolumes

In het bezoekerscentrum in Best demonstreert Verhagen hoe het systeem werkt. Hij plaatst een microscoopglaasje in de scanner, doet de deur dicht en drukt op ‘start’. Ongeveer een minuut later is de scan klaar. De eerste scanners deden een halfuur over zo’n glaasje. Deze scanner kan driehonderd glaasjes in vijf tot acht uur verwerken. “Dat maakt dat scannen aantrekkelijk is geworden voor pathologisch onderzoek”, vindt Verhagen.

Niet alleen de duur van het scannen is flink naar beneden gebracht, ook de opslag van de beelden die eruit rollen is nu betaalbaar. “Afhankelijk van wat je precies scant, komen er databestanden uit variërend van 0,5 tot 4 of 5 gigabyte (GB). Dat zijn behoorlijke datavolumes, die je allemaal ergens moet opslaan. Dat kan nu voor een redelijke prijs. Soms is het zelfs al goedkoper dan het opslaan van microscoopglaasjes in een archief, zoals nu gebeurt”, vertelt Verhagen.

‘Bladeren’ door weefsel

Imagingspecialist Jelte Vink van Philips was verantwoordelijk voor de ontwikkelingen aan het digitale pathologiesysteem. “Het apparaat was er al. Wat we de afgelopen vier jaar met name gedaan hebben, zijn updates van de software waardoor het mogelijk wordt om beelden naast elkaar te leggen of op dezelfde plek in een preparaat naar verschillende kleuringen te kijken”, legt hij uit.

Verhagen kan dit direct demonstreren met beelden die eerder op de computer zijn opgeslagen. Stel; de arts heeft een stukje weefsel weggenomen bij een patiënt en wil graag weten of het een tumor is en hoe die tumor dan groeit. De patholoog maakt hele dunne plakjes van het weggenomen weefsel en prepareert die allemaal op een eigen glaasje. Door de glaasjes één voor één te bekijken, valt iets te zeggen over de locatie van de tumor. Bijvoorbeeld of hij oppervlakkig zit of juist diep in het weefsel.

Beelden sorteren

Met het digitale pathologiesysteem kan nu al meer dan met een traditionele microscoop alleen, maar het apparaat moet in de toekomst nog veel slimmer worden. Onderzoekers zijn hard bezig om honderdduizenden oude microscoopglaasjes uit archieven te digitaliseren. “We weten al wat er met die patiënten is gebeurd en daar kunnen computers van leren”, legt Verhagen uit. “Misschien is het wel zo dat het vetweefsel bij een bepaald type tumor anders groeit. De patholoog heeft daar waarschijnlijk nooit zo naar gekeken omdat hij geen voorbeelden van hetzelfde tumortype uit het archief kan halen om ze naast elkaar te onderzoeken.”

Ook kan de computer het werk van de patholoog makkelijker maken. Bijvoorbeeld bij het zoeken naar uitzaaiingen. Verhagen: “De patholoog verwijdert een stukje van een lymfeklier en maakt daar tien tot vijftig glaasjes van. Die kun je allemaal bekijken, maar één treffer is in principe voldoende om aan te tonen dat er uitzaaiingen zijn. Wat de computer kan doen, is een voorselectie maken van de beelden zodat de patholoog de meest ‘verdachte’ beelden het eerst te zien krijgt.”