Meer maatregelen nodig om onder de 1,5 graad opwarming te blijven

De opwarming sinds de industriële revolutie is nu al ongeveer een graad, en zal in het huidige tempo rond het jaar 2040 (tien jaar eerder of later kan ook) op 1,5 graad uitkomen. Om wél onder de 1,5 graad te blijven, moet de uitstoot van broeikasgassen in 2030 meer dan gehalveerd zijn, en na 2050 zelfs gereduceerd tot nul.

Waar is de tweegradendoelstelling gebleven?

Het is een sombere boodschap, maar een beetje verwarrend is het ook. Want werd er niet altijd gerekend met een streeftemperatuur van maximaal twee graden opwarming? Waarom is dat plotseling gedaald naar 1,5 graad?

“De tweegradendoelstelling was al een wat arbitraire grens”, zegt klimaatwetenschapper Roderik van de Wal van de Universiteit Utrecht. “Het betekent niet dat er precies bij die hoeveelheid opwarming opeens allerlei onoplosbare problemen gaan optreden.”
De eilandstaten in de Stille Oceaan maken zich echter al grote zorgen, en kunnen verder in de problemen komen nu de Groenlandse ijskap versneld lijkt af te smelten.

“Op hun aandringen hebben de Verenigde Naties het IPCC gevraagd om uit te zoeken wat er moet gebeuren om binnen de 1,5 graden te blijven, en wat de gevolgen zijn als we dat niet doen”, zegt van de Wal. Van een wetenschappelijke aanleiding was dus geen sprake.

Hitte, droogte, wateroverlast

Of kantelpunten in smeltgedrag bij anderhalve, twee of zelfs drie graden liggen valt nog niet te zeggen, zegt Drijfhout. “Maar het is zeker niet uitgesloten dat het bij 1,5 graad al uit de hand gaat lopen, dus waarom zou je het risico nemen?” Bovendien lopen de scenarios van het IPCC tot het jaar 2100, maar gaat de opwarming daarna gewoon verder. Drijfhout: “Dus als we rond 2100 net onder de grens zitten die we kunnen behappen, zijn we 50 jaar later misschien alsnog in de aap gelogeerd.”

Ook als er geen omslagpunten tussen 1,5 en twee graden zitten, is het zinvol om de temperatuurstijging zo laag mogelijk te houden, blijkt uit het IPCC-rapport. Bij twee graden stijging krijgen we meer hittegolven, meer (plaatselijke) droogte, meer zware regenval, en meer verlies van dier- en plantensoorten dan bij anderhalve graad – om maar eens een greep uit de opgesomde effecten te doen.

Haalbaar

“Wat ik zelf belangrijker vind”, zegt Van de Wal, “is dat het rapport laat zien dat het technisch gezien nog altijd haalbaar is om onder de 1,5 graad te blijven. Het is nodig en het is mogelijk – het rapport laat precies zien hoeveel CO₂ we in totaal nog aan de atmosfeer mogen toevoegen om het te halen.”

Han Dolman, klimaatwetenschapper aan de Vrije Universiteit Amsterdam, heeft echter juist op dat punt forse kritiek op het rapport. “Het IPCC heeft er vergeleken met het vorige rapport plotseling 300 gigaton aan CO₂ bijgefietst die we uit kunnen stoten. Dat is genoeg voor zeven jaar uitstoot, waardoor de 1,5 graad opeens haalbaar blijkt.”

Hoeveel CO₂ er nodig is om de temperatuur nog een halve graad op te drijven is een tamelijk onzekere factor, onder meer afhankelijk van aannames die je doet over de huidige temperatuurstijging. Hoeveel daarvan komt bijvoorbeeld door de broeikasgasuitstoot, en hoeveel door natuurlijke factoren? Het IPCC doet nu een gunstiger aanname dan eerder.

Dolman: “Dat geeft weliswaar extra speling waardoor we nu nog steeds een kans hebben om in te grijpen, maar het lijkt op datamassage.” In het somberste geval is het budget zelfs al op, en kunnen we alleen nog onder de 1,5 graad blijven als we vanaf nu alles wat we uitstoten ook weer uit de lucht halen, zegt Dolman. “Maar die boodschap was blijkbaar te hard.”