Matig drinken is niet ongezond

Eén plaatje zegt meer dan duizend woorden, maar zelfs het eerste plaatje in het Lancet-artikel hadden de redacties van diverse media blijkbaar niet bekeken. Dit laat de sterftecijfers zien, door alle doodsoorzaken, van de zeshonderdduizend mensen in dit onderzoek. Hieruit blijkt dat alcoholconsumptie tot honderd gram per week (gelijk aan tien standaard glazen), geen verhoogde kans op overlijden geeft. In de rest van dit artikel beschouwen we honderd gram per week als de bovengrens voor ‘matig drinken’.

Dit is eigenlijk alles wat een redelijk gezonde burger hoeft te weten: als je dagelijks een of twee glaasjes drinkt, heeft verder minderen medisch geen zin. Matig drinken verlengt je leven niet, maar verkort het ook niet, het doet wat dat betreft netto niks volgens deze studie.

Groot meta-onderzoek

Het Lancet-artikel betreft een groot meta-onderzoek, waarin de resultaten van 83 eerdere bevolkingsonderzoeken in 19 landen werden samengevoegd en specifiek geanalyseerd op de invloed van alcoholgebruik. Omdat er in totaal zo veel mensen in die onderzoeken zitten, kun je de effecten van alcoholgebruik uitsplitsen naar hoeveelheid, leeftijd, soort kwaal waaraan ze (over)lijden, en naar het soort drank (bier, wijn of sterke drank).

Aldus uitgesplitst, zijn er zowel licht negatieve als licht positieve effecten van alcoholgebruik te zien, wat veel ruimte laat om de data naar eigen voorkeur te interpreteren. Zo stelt Trudy Voortman, voedingswetenschapper bij het Erasmus Medisch Centrum en betrokken bij het Lancet-onderzoek, op de Erasmus-website: “In tegenstelling tot wat mensen vaak denken, blijkt er geen veilige ondergrens te zijn voor het drinken van alcohol. Ook niet bij hart- en vaatziekten.”

Van beroerte tot hartinfarct

Dit Lancet-onderzoek onderscheidt vijf categorieën hart- en vaatziekten. De enige categorie waarbij matig alcoholgebruik een nog net statistisch significant verhoogd risico oplevert, is beroerte. Iemand die honderd gram per week drinkt, heeft tien procent meer kans op een beroerte dan iemand die vijftig gram drinkt (let wel: dit is het relatieve risico. In Nederland krijgen jaarlijks ongeveer zes op elke duizend mensen een beroerte. Dus het verschil komt in een groep van duizend doorsnee Nederlanders neer op 6,6 tegen 6 beroertes per jaar).

Nou en? Is niet elke extra dode of zieke door alcohol er één te veel? Zeker. Maar kijk dan ook naar de overige categorieën hart- en vaatziekten. Voor ‘hartkwalen behalve hartinfarct’, ‘hartfalen’ en de restcategorie ‘overig’ levert matig drinken, binnen de statistische onzekerheidsmarge, geen extra risico op.

Blijft over: het klassieke hartinfarct, de meest voorkomende hartkwaal. Daar vermindert matig drinken het risico met twintig procent. Deze vermindering geldt zelfs nog bij alcoholconsumptie tot 350 gram (ruim vier flessen wijn) per week. Als je de vijf categorieën hart- en vaatziektes bij elkaar neemt, is matig drinken nog steeds optimaal beschermend, met een relatieve risicovermindering van 5 à 10 procent.

Niettemin houdt Voortman desgevraagd vol, dat er behalve voor hartinfarcten, géén veilige ondergrens voor alcoholconsumptie bestaat. “Het gaat om het soort verband dat we vinden tussen hoeveelheid alcohol en aantallen ziektegevallen”, stelt ze. “En dat is een lineair verband.”

Daarmee bedoelt ze, dat voor doses alcohol waar überhaupt een schadelijk effect meetbaar is, het extra aantal ziektegevallen ongeveer evenredig blijkt aan de dosis. Dat mag je volgens Voortman extrapoleren naar heel lage doses alcohol – tot maar 1 of 2 glazen per week aan toe – en dan hebben die dus in theorie ook een schadelijk effect. Echter, dit effect is door de onvermijdelijke statistische ruis niet te meten, maar is kleiner dan het wel meetbare, gunstige effect van alcohol op de aantallen hartinfarcten.

Geen alcohol=langer leven?

Inmiddels heeft bijvoorbeeld de Volkskrant zich genoodzaakt gezien, om hun eigen nieuwsbericht van 13 april 2018 over dit onderzoek in een vervolgartikel op belangrijke punten te corrigeren . De stelling ‘Geen alcohol = langer leven’, die ook als kop boven het nieuwsbericht op de Erasmus-website staat, klopt gewoon niet. Toch wil Voortman daar desgevraagd geen afstand van nemen.

In het Lancet-artikel, en het begeleidend commentaar, staan geen extreme uitspraken in de trant van ‘elk glas is er één te veel’. Daar wordt slechts gepleit voor het naar beneden bijstellen van de adviezen voor veilig alcoholgebruik in sommige landen. In de Verenigde Staten ligt het adviesniveau nu namelijk op ongeveer 200 gram per week, in sommige Zuid-Europese landen rond de 300 gram per week.

De Gezondheidsraad in Nederland adviseert mensen echter om helemaal geen alcohol te drinken, of desnoods, hoogstens, één glas per dag. Daarover verscheen eerder ook dit redactioneel op NEMO Kennislink. In dit nieuwe meta-onderzoek komt niets bovendrijven, dat een extra motivatie voor dit advies oplevert.

De Lancet suggereert dat 100 gram per week een veilige grens is. Als je meerekent dat mensen via zelfrapportage meestal maar de helft van hun werkelijke consumptie opgeven, kan je daar op grond van dit onderzoek ook nog wel iets meer van maken. Mits je genadeloos eerlijk tegen jezelf bent over hoeveel je drinkt.