Maria Sharapova's zwakke hart

“We hebben al onze urinemonsters van Nederlandse sporters uit 2015 opnieuw bekeken, maar bij niemand meldonium aangetroffen,” zegt Herman Ram, directeur van de Nederlandse Dopingautoriteit. Dit is een opmerkelijk contrast met het internationale beeld. De dopinglijst is wel vaker uitgebreid met een nieuwe stof, waarna achteraf enkele gevallen van doping aan het licht kwamen. Maar in dit geval is de situatie volgens Ram uitzonderlijk: in de urinestalen van meer dan tweehonderd topsporters is nu meldonium aangetoond. Daaronder ook de Russische wereldkampioen sprint op de schaats, Pavel Koeliznjikov.

Lang aantoonbaar

Mogelijk zijn veel sporters tegen de lamp gelopen omdat meldonium veel langer in het lichaam zit. Hierdoor is het langer aan te tonen, tot wel drie maanden na het laatste gebruik. Koeliznjikov testte in januari positief op urinemonsters uit december 2015, toen meldonium nog niet op de dopinglijst stond.

Maar volgens Ram is het een misverstand dat je meldonium tot 31 december 2015 gewoon mocht gebruiken, omdat het pas per 1 januari 2016 op de dopinglijst kwam: “Je hebt als sporter maar te zorgen dat het middel niet in je lichaam zit vanaf het moment dat het verboden is.” De overtreding bestaat dus niet uit het gebruik op een bepaald moment, maar op de aantoonbaarheid in het lichaam.

Verbranding

Meldonium wordt door maar één farmaceutisch bedrijf in Letland geproduceerd, en alleen in Rusland en Oost-Europa als medicijn gebruikt. Het is niet toegelaten als medicijn in de Europese Unie of de Verenigde Staten.

Meldonium blokkeert in spiercellen een lichaamseigen stof die stimuleert dat de cel vetten verbrandt. Daardoor neemt de vetverbranding af, en de suikerverbranding toe. Vetten verbruiken per eenheid geleverde energie meer zuurstof dan suikers.

Prestatieverhogend?

De medicinale toepassing is dat het hart van mensen met hartfalen beter kan gaan presteren. Dat komt omdat er voor dezelfde prestatie – voldoende bloed door het lichaam rondpompen – minder zuurstof nodig is. En in een hart met half verstopte kransslagaderen kan de toevoer van bloed en daarmee ook zuurstof nu net de flessenhals zijn.

Voor de topsporter zou dit betekenen, dat hij bij een gegeven maximaal zuurstofopnamevermogen – de onder sporters welbekende VO₂-max – méér fysieke inspanning kan leveren als hij de vetverbranding onderdrukt. Tot zover de theorie, maar werkt het ook echt zo?

Het feit dat meldonium in de Europese Unie en de Verenigde Staten geen toegelaten medicijn is, wijst er al op dat het middel niet voldoende getest is op patiënten. Van goed gecontroleerde prestatietests bij sporters is helemaal niets bekend. Ram acht het dan ook ‘niet wetenschappelijk overtuigend’ dat meldonium echt prestatieverhogend werkt. Dat geldt trouwens voor meer veelgebruikte dopingmiddelen: bewezen werkzaamheid is geen vereiste om een stof op de dopinglijst te plaatsen.

Aanleg voor suikerziekte

Sharapova claimt trouwens dat ze meldonium niet gebruikte als prestatieverhogend middel. Wél omdat in haar familie genetische aanleg voor suikerziekte voorkomt. Maar zelfs de fabrikant claimt niet dat meldonium daar geschikt voor is.

Hoe geloofwaardig is Sharapova’s verweer dat ze niet wist dat meldonium per 1 januari 2016 op de dopinglijst kwam? De internationale dopingorganisatie WADA waarschuwde al in september 2015 alle internationale sportorganisaties dat dit definitief ging gebeuren. Sharapova gaf zelf toe dat ze daarover een e-mail gekregen heeft, die ze echter nooit gelezen zou hebben. Als zulke informatie niet tot haar en haar trainers doordringt, is dat op z’n minst zeer onprofessioneel te noemen.

Tien jaar gebruik

Sharapova geeft toe dat ze ‘een grote fout’ heeft gemaakt door meldonium te blijven gebruiken. Ze gebruikt het middel volgens eigen zeggen al tien jaar – zo ongeveer haar hele tenniscarrière lang dus. Zelfs als het haar prestatie, fysiologisch bekeken, niet verbetert, zal ze er zelf wel rotsvast van overtuigd zijn dat ze zonder meldonium niet op topniveau kan presteren. Dan wordt het heel verleidelijk om het zo lang mogelijk te blijven gebruiken. Zeker omdat men toen nog dacht dat het al na een paar dagen niet meer aan te tonen was. Misschien heeft ze het tot ver in december 2015 gebruikt, of zelfs tot kort voor de Australian Open in januari, waar ze betrapt werd.

Sharapova’s poging om de schorsing van twee jaar te ontlopen door tegen de beslissing van de internationale tennisfederatie ITF in beroep te gaan, met als argument onwetendheid over de status van meldonium, lijkt daarom weinig kansrijk.