In 2013 is het precies anderhalve eeuw geleden dat de eerste metro in Londen ging rijden. Inmiddels is de London tube immens populair en vervoert hij meer dan een miljard reizigers per jaar.
De Londense ondergrondse was de eerste ter wereld. Toen de metro in 1863 – toen de grootste stad ter wereld – werd geopend, bestond er al wel elektrisch vervoer in Azië. Aanvankelijk werden de wagons in Londen – die meer weg hadden van treinstellen dan van metrostellen – aangedreven met stoomkracht. Dat duurde niet lang, vanwege de overlast van stoom en zwaveldampen op ondergrondse stations.
Elektrificatie
“De oplossing om de ondergrondse ruimten zo snel mogelijk te ontluchten was de bouw van grote vents, uitlaatkleppen tot op straatniveau,” vertelt Candice Jones van Transport for London.
Het elektriciteitsgebruik van de metro was zo hoog dat er speciale kolencentrales gebouwd moesten worden.
TfL from the London Transport Museum collectionElektrificatie van de London Underground kwam al snel op gang, maar het duurde decennia voordat alle trajecten van stroom waren voorzien.
Net zoals bij ons grote infrastructurele werken, zoals het Noordzeekanaal, in de 19e eeuw nog met hand zijn gegraven, waren de metrotunnels voor een groot deel handwerk. De techniek van cut and cover was daarbij gangbaar, waarbij een gat werd gegraven dat daarna werd overkapt. Afhankelijk van de locatie en bebouwing werden de tunnels ook ondergronds uitgegraven.
Op sommige trajecten werden mijnwerkers ingezet om tunnels te graven. Op deze afbeelding is de bouwtechniek van cut and cover te zien, waarbij vanaf de straat een gat wordt gegraven dat later wordt overdekt.
London Transport MuseumOndergronds én bovengronds
Meer dan de helft van de totale raillengte van de London Underground ligt overigens bovengronds, en dat is altijd zo geweest. Want in de begintijd werd het hart van Londen verbonden met nog grotendeels weinig bebouwde pattelandsgebieden of groeikernen, vergelijkbaar met onze Vinexlocaties, buiten de stadsgrenzen. In die dunbevolkte gebieden was het niet nodig de rails onder de grond te leggen.
Meer bedrijven op één spoor
Voor ons in Nederland is het nog even wennen dat er meer dan één bedrijf treinen kan laten rijden op het spoor of het openbaar vervoer verzorgt in een stad of regio. Degene die gereisd heeft in Groot-Brittannië weet dat het daar heel gebruikelijk is dat meerdere bedrijven er actief zijn op het spoor, zoals First Great Western, Northern, South West Trains etc. Ook de London Underground wordt sinds de begindagen door meerdere bedrijven geëxploiteerd, en ook de oprichting en aanleg was niet beperkt tot één initiatiefnemer en financier.
Koffie met logo underground
London Transport MuseumGreat Western Railway
De start van de bouw van de London Underground vond plaats tijdens het hoogtepunt van het Victoriaanse tijdperk, waarin nieuwe technologische ontwikkelingen zich snel opvolgden. Als de graafwerkzaamheden voor de metro worden gestart, is er al veel ervaring opgedaan met ambitieuze infrastructurele projecten, zoals de Great Western Railway, van Londen naar Bristol. Hiervoor moesten voor die tijd ongekend grote operaties worden uitgevoerd, zoals de Clifton Suspension Bridge op de route van Londen naar Bristol.
Tunnel onder de Thames
Met tunnelbouw door bergachtig gebied was tijdens de aanleg van het treinspoor al ervaring opgedaan. Maar tunnelbouw in de zompige ondergrond van Londen was nieuw. De Engelsen hadden in het begin van de 19e eeuw al ervaring opgedaan met het graven van een tunnel onder de Thames. Het idee hiervoor werd voor het eerst al geopperd in 1798 en met de bouw werd rond 1820 begonnen. De Thames Tunnel was wereldwijd een primeur omdat de Thames zowel stroomde als een druk bevaren rivier was. De Thames Tunnel werd precies 170 jaar geleden geopend, in 1843.
Aanvankelijk wordt de Thames Tunnel alleen als onderdoorgang voor voetgangers gebruikt. Nu is het een deel van het traject van de London Underground tussen de stations Wapping en Rotherhithe.
Wikimedia CommonsVloedgolven
De bouw van de Thames Tunnel ging alles behalve van een leien dakje. Vloedgolven die de tunnel zo nu en dan onaangekondigd vulden en tot gedeeltelijke instortingen leidden, legden het project meerdere keren stil. Ook bleek er door geologen een verkeerde inschatting te zijn gemaakt van de bodemsoort, wat geen klei bleek te zijn, en lag er op sommige plaatsen drijfzand. Uiteindelijk is het Isambard Kingdom Brunel, die het stokje van zijn vader, Marc Brunel (ook een beroemde ingenieur uit het Victoriaanse tijdperk) overneemt en de bouw van de Thames Tunnel doorzet en afrondt.
Verder graven
Uiteindelijk werd de Thames Tunnel – die aanvankelijk ook werd gebouwd voor een onderdoorgang voor koetsen – onderdeel van het grote metronetwerk en werden er in de decennia die erop volgden meerdere tunnels onder de Thames gegraven. De oude Thames Tunnel maakt nu deel uit van een relatief kort traject, de East Line, tussen de stations Rotherhithe en Wapping.
Het eerste deel van de London Underground is de Metropolitan Railway (dit jaar 150 jaar geleden geopend). De moderne metrolijnen in Londen, zoals District en Piccadilly Line, maken gebruik van deze oude route. Het tunnelstelsel is langzamerhand verder uitgebreid en moest Londen – toen de grootste stad ter wereld – een alternatief bieden voor koetsen en bussen die nog met paarden werden getrokken.
Mooi ingerichte wagons (1938) met de typische bankopstelling tegenover elkaar. Ook in de meeste moderne metrowagons zijn de stoelen tegenover elkaar geplaatst.
London Transport MuseumRetourtje frisse lucht
Ondergronds personenvervoer kwam niet alleen de handel en woon- en werkverkeer van de mensen ten goede, ook het toerisme komt hierdoor op gang. Maar het gebruik van de treinen, die nog niet snel reden, was voor veel mensen te duur. Volgens 19e eeuwse statistieken liep nog een aanzienlijk deel van de arbeiders naar Londen! Het duurde nog tot het eind van de 19e eeuw voordat treinreizen voor iedereen betaalbaar zou worden.
Aansprekende posters om de burgers in de ondergrondse te krijgen werden door beroemde artiesten gemaakt, zoals de poster rechtsonder met het logo van de London Undergroudn en de planeet Saturnus door Man Ray.
Big brother
Tegenwoordig zijn dagelijks 20.000 technici bezig om de tube in bedrijf te houden. Dat is een enorme klus waarbij het totale spoor is verdeeld in korte trajecten waarvoor één technicus verantwoordelijk is. Het Network Operation Center coördineert alle 274 stations en de 500 treinen die tegelijkertijd onderweg zijn. Met camera’s worden de reizigers in de gaten gehouden en via microfoons, of door medewerkers op de perrons, direct aangesproken op hun gedrag, zoals zwartrijden, dronkenschap of het bevuilen van de stations. Zo is er voor iedere calamiteit een code: code 1 voor bloed, code 2 voor urine, code 5 voor glas etc.
Een wandeling in de Thames Tunnel.
Wikimedia Commons/Lars Plougmann‘The only constant is change’
De komende jaren worden de oude treinstellen vervangen door nieuwe (van rond 10 miljoen euro per treinstel) en tot 2020 zal worden gewerkt aan het vervangen van 140 km rail, een operatie van meer dan 10 miljard euro.
De London Underground inspireert nog steeds, misschien niet de grootste kunstenaars, maar wel videokunstenaars zoals dit filmpje van Tim McCready, die alle stations van de London Underground in beeld bracht, laat zien.
http://www.youtube.com/watch?v=TH9a-yJm71c#t=36