Naar de content

Lezersvraag: Kan ik mijn hond taal leren?

LaurenLiebhaber voor Piabay

Honden communiceren op allerlei manieren met hun baasje. Zou het niet handig zijn als ze daarvoor echte taal konden gebruiken, vroeg lezer Lonneke zich af. Redacteur Erica zocht het uit.

“Mijn puppy communiceert duidelijk met mij. Als het etenstijd is, piept ze bij haar voederbak. Als ze wil spelen, brengt ze me haar balletje. Zo maakt ze op heel veel verschillende momenten duidelijk wat ze wil. Zou het niet makkelijker zijn als ik haar echte taal leerde? Kan dat eigenlijk?”, vroeg NEMO Kennislink-lezer Lonneke ons onlangs.

Ze is niet de eerste die nadacht over deze mogelijkheid. In de Verenigde Staten bracht logopedist Christina Hunger het idee zelfs ten uitvoer en schreef hier in 2021 het boek ‘How Stella learned to talk’ over. Hunger herkende bij haar pup communicatieve signalen vergelijkbaar met die van haar jonge cliënten, die door een lichamelijke en/of verstandelijke beperking niet konden leren spreken. Hen leerde ze zich te uiten met een spraakcomputer, waarbij elk woord onder een eigen knop geprogrammeerd stond. Zou die aanpak niet ook kunnen werken voor haar pup? Die is fysiek ook niet in staat om te spreken, maar kan misschien wel op een andere manier taal gebruiken?

Van Stella naar onderzoek

Hunger gaf haar hond Stella om te beginnen drie hondenpoot-geschikte knoppen, die ze had ingesproken met de woorden ‘buiten’, ‘spelen’ en ‘water’. Volgens dezelfde strategie die ze hanteert bij haar cliënten – veel voordoen, enthousiast juichen bij succes en een flinke dosis geduld –, ging ze aan de slag met Stella. Na enkele weken viel het kwartje en gebruikte de hond de knoppen om haar wensen duidelijk te maken. Hunger breidde daarop het aantal knoppen uit; uiteindelijk tot tientallen woorden, waaronder namen (‘Christina’), zelfstandige naamwoorden (‘strand’), werkwoorden (‘lopen’), bijvoeglijk naamwoorden (‘goed’) en vraagwoorden (‘waar’). Stella combineerde de woorden ook tot korte ‘zinnetjes’ als ‘kom lopen’ en ‘strand nee’.

Christina Hunger met haar hond Stella en de communicatieknoppen.

Na het verschijnen van Hungers boek volgden verschillende influencers al snel haar voorbeeld. Al die online filmpjes met pratende honden leidden uiteindelijk tot het onderzoeksproject TheyCanTalk.org van de Amerikaanse cognitiewetenschapper Leo Trottier, die zelf ook communicatieknoppen voor huisdieren op de markt bracht. Geïnteresseerden kunnen met hun huisdier meedoen (en daarvoor uiteraard Trottiers knoppen kopen) en zo bijdragen aan zijn onderzoek (en inkomen). Het project zit nog in de fase van dataverzameling, resultaten zijn nog niet gepubliceerd. Trottier hoopt uiteindelijk de vraag te beantwoorden of complexe taal wel echt zo’n unieke menselijke eigenschap is als doorgaans wordt gedacht.

Hondensignalen

“Dieren hebben zeker communicatiesystemen, dat is onloochenbaar”, reageert Peter Hagoort, directeur van het onderzoeksproject Language in Interaction, desgevraagd. “Maar die bestaan uit een vaststaand repertoire aan uitingen met beperkte mogelijkheden om te combineren. Het menselijk taalvermogen is gebaseerd op procedures die ons in staat stellen met een eindig aantal klanken en woorden een oneindige hoeveelheid boodschappen uit te wisselen.” Voor nieuwe concepten kunnen we nieuwe woorden bedenken die we in nog nooit eerder geformuleerde zinnen kunnen verwerken. Over die cognitieve vermogens beschikt een hond niet. Hij zal woorden met hun betekenis kunnen leren gebruiken in de juiste context, maar dat is iets heel anders dan de moedertaal die wij als kind moeiteloos oppikken van onze omgeving.

Ook gedragsbiologen Bas Rodenburg en Claudia Vinke (Universiteit Utrecht) verwachten niet veel van dit onderzoek en zien bovendien het nut van deze praktijk niet zo in. “Ik heb het idee dat veel dieren helemaal niet zo’n moeite hebben om duidelijk te maken wat ze willen”, aldus Rodenburg. “Eerlijk gezegd zou ik liever zien dat wij als mensen beter naar onze dieren leren kijken en luisteren, in plaats van onze dieren te ‘leren praten’.”

Vinke vult aan: “Dieren hebben voor hun communicatie eigen houdingssignalen, gedragingen en kanalen die voor hen onderling even duidelijk zijn als voor ons verbale communicatie is. Zeker honden, die van origine sociale jagers zijn, hebben prachtige communicatiesignalen die nodig zijn voor een efficiënte jachtinteractie, die ook voor mensen goed afleesbaar zijn. Als we die goed interpreteren, valt er nog heel wat winst te behalen op het gebied van dierenwelzijn.”

Dit filmpje toont verschillende hondensignalen met hun betekenis.

Is het dan helemaal zinloos om te proberen om je hond te leren ‘praten’? Nee hoor, stellen beide deskundigen. “Het bezig zijn met je hond en trainen kan uiteraard altijd een positieve impact hebben op je huisdier”, aldus Vinke. “Honden hebben behoefte aan fysieke en ook mentale uitdagingen en deze training is een leuke toevoeging aan de dagelijkse mentale uitdaging.” Ga dus vooral lekker samen woordjes oefenen, maar verwacht niet dat je straks een diepzinnig gesprek met je hond kunt voeren.

ReactiesReageer