Kom ik ooit van mijn verkoudheid af?

Cocktailvaccin

Wetenschappers richten zich daarom specifiek op één familie virussen. In de Verenigde Staten en Engeland wordt bijvoorbeeld onderzoek gedaan naar een vaccin tegen rhinovirussen. Rhinovirussen veroorzaken de helft tot driekwart van alle verkoudheden en zijn daarmee een logische vaccinkandidaat. Het nadeel is dat er maar liefst 160 verschillende rhinovirussen zijn. Het is niet haalbaar om die allemaal in een vaccin te stoppen.

Martin Moore, kinderarts aan de Amerikaanse Emory University, testte in 2016 een cocktailvaccin dat 50 geïnactiveerde type A-rhinovirussen bevat. Een enorm aantal, want de meeste cocktailvaccins bevatten slechts een paar ziekteverwekkers. Denk maar eens aan het BMR-vaccin of aan de griepprik. Moore diende het vaccin toe aan rhesusaapjes en zag dat de dieren beschermende antistoffen gingen produceren tegen 49 van de 50 rhinovirussen in het vaccin. Fouchier is kritisch. “Een afweerreactie opwekken, is meestal vrij makkelijk”, zegt hij. “Maar wat deze studie niet laat zien, is of je na vaccinatie ook echt beschermd bent tegen een rhinovirus-infectie.” Bescherming is lastig aan te tonen, omdat rhesusaapjes niet ziek worden van menselijke rhinovirussen. Er is op dit moment eigenlijk geen goed model om dit rhinovirusvaccin te testen.

Bovendien maakt Fouchier zich zorgen over de kosten van Moores vaccin. “Alle virussen die in het vaccin zitten, moet je eerst afzonderlijk kweken. Dat kost veel geld. En de prijs daalt niet doordat je meer componenten in het vaccin stopt. Dit cocktailvaccin kost dus waarschijnlijk net zoveel als vijftig enkelvoudige vaccins.”

Geïnfecteerde cellen aanvallen

Gelet op de kosten is de aanpak van Sebastian Johnston, longarts aan Imperial College London, veel logischer. Hij ging op zoek naar eiwitten die bij veel verschillende rhinovirussen voorkomen. Hij stuitte uiteindelijk op het eiwit VP0, onderdeel van de buitenkant van meer dan honderd rhinovirussen. Door VP0 samen met een hulpstof in een vaccin te stoppen, kun je specifieke afweercellen (T-cellen) aanzetten om in actie te komen. In 2013 liet Johnston zien dat deze aanpak werkt. Hij vaccineerde geïnfecteerde muizen en zag de hoeveelheid T-cellen in de longen van de knaagdieren toenemen. Deze reactie ontstond niet alleen bij rhinovirussen die vergelijkbaar zijn met het virus waar het vaccineiwit van afkomstig was, maar ook bij hele andere typen rhinovirussen.

Het vaccin lijkt een groot effect te hebben op de T-celreactie, maar Fouchier twijfelt of dat effect wel nuttig is bij een acute infectie zoals verkoudheid. “De T-cel respons is niet bedoeld om het virus direct aan te vallen. De T-cel respons werkt indirect door cellen die geïnfecteerd zijn met het virus af te breken”, legt hij uit. “We weten dat dit goed kan werken bij sommige chronische infecties, zoals hepatitis. Maar verkoudheid gaat na één of twee dagen vanzelf over. Heeft het dan zin om in te grijpen?” Kortom, het is nog maar de vraag of een T-celreactie snel genoeg op gang komt om verkoudheid te voorkomen.

Prioriteit

Stel dat het lukt om een rhinovirusvaccin te maken, zijn we dan voorgoed van het hoesten en snotteren af? “Met zo’n vaccin kun je een substantieel deel van de verkoudheden wegnemen, zeg 20 tot 30 procent. Maar ik denk eigenlijk niet dat je zo’n daling in de praktijk echt gaat merken”, aldus Fouchier. Het succes van een vaccin is afhankelijk van de ernst en de incidentie van een infectie. Rhinovirussen komen wel veel voor, maar een infectie is zelden ernstig. Wat dat betreft zijn er andere families binnen de verkoudheidsvirussen die voor veel meer klachten zorgen. Bijvoorbeeld respiratoir syncytieel virus (RSV).

Jaarlijks belanden er in Nederland 1.500 tot 2.000 jonge kinderen in het ziekenhuis na een RSV-infectie. Bij 150 tot 200 van die kinderen verloopt de infectie zo ernstig dat opname op de intensive care noodzakelijk is. Een vaccin tegen RSV zou volgens Fouchier dan ook veel meer impact hebben dan een rhinovirusvaccin.

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) geeft de ontwikkeling van een vaccin tegen RSV prioriteit. Wereldwijd zijn hier dan ook veel bedrijven en onderzoeksinstituten mee bezig. De ontwikkeling gaat moeizaam, want de meest kwetsbare patiënten zijn vaak pasgeboren of premature baby’s, die zelf nog niet gevaccineerd kunnen worden. Een RSV-vaccin richt zich daarom op oudere kinderen, die het virus overdragen, of zwangere vrouwen, die beschermende antistoffen kunnen doorgeven aan hun ongeboren kind. Er is nog geen vaccin tegen RSV op de markt, maar er zijn wel verschillende kandidaatvaccins die inmiddels getest worden op menselijke vrijwilligers.

Een algemeen vaccin tegen verkoudheid is een onmogelijke opgave. We staan daarom voor een keuze. Óf zoveel mogelijk verkoudheden voorkomen óf ernstige infecties voorkomen. De WHO kiest voor het laatste. Met als gevolg dat vele kinderen en volwassenen deze winter weer een aantal dagen onder de wol kruipen.