Knokkels kraken voor het eerst vastgelegd

Iedereen kent het geluid van krakende knokkels. Maar waar komt het vandaan? Daarover bestaat veel onduidelijkheid. Wetenschappers van de universiteit van Alberta hebben het kraken van knokkels nu voor het eerst vastgelegd met behulp van MRI. Is het mysterie daarmee opgelost?

24 april 2015

“Het wordt er niet direct duidelijker van”, zegt Gerjon Hannink, onderzoeker op de afdeling Orthopedie van het Radboudumc in Nijmegen. “Het is leuk dat het proces nu is vastgelegd en de Canadezen hebben er waarschijnlijk goed over nagedacht, maar wat mij betreft hebben ze alleen een nieuwe hypothese toegevoegd.”

Zo klinkt het als duizenden mensen tegelijkertijd hun knokkels kraken.

Knallen van belletjes

Bij het kraken van knokkels lijkt iets vreemds aan de hand. “Bij de meeste gewrichten ontstaan krakende geluiden doordat twee structuren (bijvoorbeeld pees en bot of twee pezen) over elkaar heen schuiven”, vertelt Hannink. Bij de knokkels gaat het anders. “Sinds de jaren zeventig is de belangrijkste theorie dat het geluid veroorzaakt wordt door luchtbelletjes die in het gewricht samenkomen en knallen.” Net zoals een kauwgombel een flinke knal kan maken als hij kapot springt.

Net als een kauwgombel kunnen belletjes in het gewricht uit elkaar knallen. Dat zou het krakende geluid kunnen veroorzaken.

De Canadezen legden de vingers van hun proefpersoon één voor één onder de MRI-scanner om het proces van knokkels kraken vast te leggen. Met behulp van een draad trokken zij voorzichtig aan de vinger net zolang tot de knokkel kraakte. Elke 310 milliseconden werd een opname gemaakt. Door die beelden allemaal achter elkaar te plakken, krijg je een soort filmpje van het kraken.

Onderdruk

Uit de beelden concluderen de wetenschappers dat niet het knallen van belletjes, maar het snel vormen van een holte in het gewricht de oorzaak is van het kraken van knokkels. “Twee gewrichtsoppervlakten liggen tegen elkaar aan met een dun laagje vloeistof ertussen. Ze plakken als het ware tegen elkaar”, legt Hannink uit. “Het is een beetje te vergelijken met twee glasplaten met een druppel water ertussen. Die krijg je ook heel moeilijk uit elkaar. Tot een kritiek punt. Wanneer er harder getrokken dan geplakt wordt, schieten de gewrichtsoppervlakten los, waarbij een onderdruk ontstaat. Die onderdruk zorgt ervoor dat de vloeistof overgaat in gas.”

Deze MRI-beelden laten zien hoe de gewrichtsoppervlakten razendsnel uit elkaar getrokken worden.

Hoewel Hannink deze hypothese ‘grappig’ vindt, twijfelt hij aan de waarde ervan. “De onderzoekers hebben bij één persoon twee keer aan alle vingers getrokken: niet echt een grote steekproef”, zegt hij. Bovendien kun je met MRI ook niet alles zien. “Het is maar de vraag of de Canadezen kleine belletjes, zoals die zijn beschreven in de eerste hypothese, konden zien. Door vaker plaatjes te maken en een hogere resolutie MRI te gebruiken wordt dit mogelijk wel zichtbaar.”

Artrose

De Canadezen willen in vervolgonderzoek ook verder kijken naar de gezondheidseffecten van het kraken van knokkels. Want, zo stellen zij, de energie die vrijkomt bij de vorming van de holte is groot genoeg om schade aan het kraakbeen te veroorzaken. Gek genoeg lijkt het kraken van knokkels in de praktijk weinig te doen op het kraakbeen. Wetenschapper Donald Unger nam de proef op de som en kraakte de vingers van één hand zestig jaar lang. Na die periode was er geen verschil tussen zijn twee handen. Van langdurig kraken krijg je geen artrose was zijn conclusie. Hij won er de Ig Nobelprijs mee.

Is knokkels kraken nou slecht of niet? De energie die vrijkomt bij het kraken is groot genoeg om schade aan te richten, maar in de praktijk lijkt het kraken geen effect te hebben op het kraakbeen.

Hannink: “De meeste experts denken dat je van het kraken van knokkels geen artrose kunt krijgen. Maar helemaal duidelijk is dat ook nog niet. En misschien heeft het kraken wel effect als je al artrose hebt. Het kraakbeen is dan al beschadigd en kraken kan dit mogelijk verslechteren.”

Het mysterie van het knokkels kraken is met deze nieuwe studie niet opgelost. Integendeel, er lijken weer meer vragen bij te komen. “Op sommige websites zag ik al koppen voorbij komen als ‘Mysterie van het knokkels kraken eindelijk opgelost’”, zegt Hannink. “Misschien ben ik te voorzichtig, maar volgens mij is er toch echt meer onderzoek nodig om die conclusie te kunnen trekken.”

Bron

Gregory Kawchuk e.a. Real-time visualization of joint cavitation PLoS ONE 10(4), 15 april 2015, doi:10.1371/journal.pone.0119470