Kinderoffers en kunst

Natuurlijk komen deze bekende aspecten van de Carthaagse geschiedenis terug in het boek, maar daarnaast heeft het een bijzondere aanvulling. Het laatste deel belicht niet alleen het christelijke Carthago maar ook de beeldvorming over de stad na het verval in de vroege middeleeuwen. De roemruchte verhalen verdwenen daarmee namelijk niet. Vanaf de renaissance kwam de stad veelvuldig terug in Europese kunstuitingen en literatuur. In de laatste eeuw heeft de Carthaagse geschiedenis (of wat wij er van maken) zelfs een plek gekregen op het filmdoek en in spelletjes. Deze weergave van de latere beeldvorming over de Carthaagse geschiedenis past prima in de opzet van de rest het boek. Per slot van rekening is het meeste wat we weten over Carthago uit de tweede hand: de bibliotheek van Carthago is ook door de vlammen verteerd.

De objecten van deze verwoestte multiculturele samenleving die we nu nog opgraven, staan open voor interpretatie en discussie. Hieraan neemt dit boek deel door verschillende standpunten te belichten. De discussie of de talloze baby’s in de grafvelden offers zijn of niet, is nog volop aan de gang. Gaat het hier om jonggeborenen die na hun overlijden zijn bijgezet of zijn de baby’s vermoord om de god Baal gunstig te stemmen? Dit verhitte debat is niet terug te vinden in de tentoonstelling, maar krijgt wel aandacht in het boek.

Een nieuwe visie op Carthago die wel veelvuldig terugkomt in de tentoonstelling is de invloed van de stad op de regio. Aan de hand van recent onderzoek blijkt dat de visie over een puur Fenicische stad aangepast dient te worden. De plek in Tunesië waar Dido (of in ieder geval de handelaren uit het huidige Libanon) de stad Carthago stichtte, was geen onbewoonde vlek op de kaart. Het achterland was eveneens geen lege woestijn, waar slechts af en toe een eenzame nomade doorheen reisde. Niet alleen was Carthago een multiculturele samenleving waarin Afrikaanse volken vertegenwoordigd waren, de culturen beïnvloedden elkaar ook wederzijds.

Deze visie is ontwikkeld naar aanleiding van recent archeologisch onderzoek én was al in geschriften uit de Oudheid zelf terug te vinden. Na de verwoesting en de wederopbouw van de stad door de Romeinen bleef de invloed zichtbaar, bijvoorbeeld bij de weergave van goden. De god Baäl bleef in zijn Punische vorm bestaan maar kreeg de Romeinse naam naam Saturnus.

Een van de hoogtepunten uit zowel het boek als de tentoonstelling is de Carthaagse scheepsram. Deze is gebruikt en gezonken voor de kust van Sicilië tijdens de Eerste Punische Oorlog. De scheepsram is ontdekt in 2010 door professor Sebastiano Tusa, die een bijdrage over de ontdekking heeft geschreven. Hij is één van de zeven Tunesische specialisten die hebben meegewerkt aan het boek.

De scheepsram is te zien in het museum, met daarbij een korte uitleg. In het boek komt het een stuk uitgebreider aan bod, waarbij de auteurs geschriften uit de Oudheid aanhalen. Wie wil weten hoe de Carthagers en de Romeinen hun schepen inzetten tijdens zeeslagen en welk tactische ‘moves’ ze maakten, kan zijn hart ophalen.

Al met al een boek met veel informatie, zowel bekend als nieuw. Het leest prettig, vooral de teksten van Nederlandse origine (de vertalingen van de Tunesische experts bevatten wel veel jargon) en staat vol mooie kleurenfoto’s. Een interessante aanvulling op de tentoonstelling (hoewel het boek niet zo dik is als de foto doet vermoeden….). Voor wie het interessant vindt: Kennislink heeft een reportage geschreven over deze tentoonstelling.