Naar de content

Jij of je werk de baas?

NEMO Kennislink Live over de invloed van werk op je gezondheid en gedrag

DigiDaan

Wat voor invloed heeft jouw werkplek op je concentratie? Bezorgt jouw baan je stress? Wat voor vaardigheden vraagt je baas van je in de toekomst? Tijdens NEMO Kennislink Live op 14 mei 2019 sprak moderator Desiree Hoving met drie wetenschappers over hoe collega’s, kantoortuinen en werkdruk invloed hebben op je gezondheid en gedrag.

Moderator Desiree Hoving start de avond met een uitdaging voor het publiek: zet je mobieltje eens op de vliegtuigstand. In de zaal worden her en der telefoons opgevist uit jaszakken, tassen en broekzakken, en gewillig op de ‘pauzestand’ gezet. Maak je geen zorgen, dat offer wordt niet tijdens iedere NEMO Kennislink Live gevraagd van het publiek. Deze avond staat in het teken van werk, stress, burn-outs en afleiding.

Prof. Stefan van der Stigchel: “Een collega die snel op zijn mail reageert wordt vaak gezien als een betrouwbaar persoon, maar ik vind iemand die snel op zijn mail reageert verdacht. Is hij zich wel aan het concentreren?”

 DigiDaan

Aandachtscrisis

Hoving zit aan tafel met prof. Stefan van der Stigchel. Hij is hoogleraar cognitieve psychologie aan de Universiteit Utrecht en schrijver van de boeken Aandacht (2016) en Concentratie (2018). In het laboratorium bootst hij situaties uit het echte leven na om te onderzoeken wat afleiding met je aandacht doet. “Concentratie is eigenlijk volgehouden aandacht,” zegt Van der Stigchel. “Je richt je aandacht ergens op en houdt die vast. De minste of geringste afleiding kan je uit je concentratie halen. En dat is ontzettend zonde, omdat concentratie heel moeilijk is.”

“In je boek schrijf je dat er sprake is van een aandachtscrisis. Wat bedoel je daarmee?” vraagt Hoving. Door de open balkondeuren klinkt het geluid van een voorbijrazende ambulance. “De hoeveelheid informatie om ons heen is in vergelijking met vroeger enorm toegenomen,” zegt Van der Stigchel. “Maar uiteindelijk kun je je aandacht maar op een gedeelte van die informatie richten. Mensen moeten heel vaak kiezen waar ze hun aandacht op richten en proberen om van alles een beetje te doen.”

‘Multitasken’ noemt Hoving dat. “Inderdaad. De manier waarop de werkvloer is ingericht lokt dat heel erg uit. We zitten in kantoortuinen waar je continu gestoord wordt. Je krijgt e-mails en notificaties binnen en je wordt geacht daar snel op te reageren. En dat betekent dat je stopt met wat je aan het doen bent, omdat je iets anders gaat doen. Multitasken is niet de meest efficiënte manier om met je werk om te gaan. Niemand kan twee taken tegelijkertijd uitvoeren, dus je wisselt supersnel tussen de taken. Daardoor doe je er langer over, maak je meer fouten en ervaar je meer stress. Vooral ongewilde verstoringen zoals een belletje of een gesprek bij je in de buurt halen je uit je concentratie, en dat levert stress en frustratie op. Concentratie, daar kan je vrij gemakkelijk uit gehaald worden,” zegt Van der Stigchel, net op het moment dat er weer een ambulance met loeiende sirenes voorbij rijdt: “En we merken nu alweer hoe makkelijk dat gaat.”

Drs. Brankele Frank: “Ik ben niet de enige met een burn-out.” Als Hoving vraagt wie er in de zaal iemand kent die een burn-out heeft gehad, steekt bijna iedereen zijn hand op.

 DigiDaan

Burn-outepidemie

Drs. Brankele Frank, hoofd educatie bij Artis en afgestudeerd neuroloog, heeft een andere term voor de aandachtscrisis: burn-outepidemie. Drie jaar geleden heeft zij zelf een burn-out gehad. Nu schrijft ze een boek over de neurologie van stress en burn-outs. Frank legt uit hoe ze eraan toe was. Ze zat thuis, kon de krant niet lezen en had de cognitieve vaardigheden van een vijfjarige. Namen van vrienden vergat ze, woensdag volgde op donderdag en boodschappen doen was een olympische prestatie.

“Kunnen we tegenwoordig slechter met stress omgaan dan vroeger?” vraagt Hoving. “Dat denk ik niet”, zegt Frank. “Ik denk dat er meer stress is in ons leven. Door onze technologie staan we altijd aan, de prestatiedruk is hoger en we willen meer in een kortere tijd. We realiseren ons niet altijd dat al die dingen die we onszelf opleggen ook stress met zich meebrengen. Je kunt niet voortdurend stress in je lichaam gooien en hopen dat dat goed blijft gaan. Er is een plafond.”

Veel mensen zien een burn-out niet van tevoren aankomen, ongeacht waarschuwingen van collega’s en familieleden. “Mensen denken: mij overkomt dat niet, want ik ben sterk en ik kan die stress wel aan. Maar het is te laat voor je er zelf erg in hebt. Je kunt een burn-out in die zin niet echt voorkomen, maar je kunt je wel bewust worden van het feit dat je geen robot bent. Je lichaam heeft bepaalde grenzen, en die moet je leren herkennen en respecteren.”

Lichamelijke en emotionele intelligentie

Een ademhalingsoefening is daar heel geschikt voor. Iedereen staat op. We doen onze ogen dicht en concentreren ons op onze ademhaling. In via de neus, uit door de mond. Als de oefening klaar is en iedereen is gaan zitten, is het muisstil. “Wat hebben we nu geleerd?” vraagt Hoving. “Je ademhaling en je hartslag worden bestuurd door je autonome zenuwstelsel,” legt Frank uit. “Dat is iets waar je eigenlijk geen invloed op uit kan oefenen. Maar je kunt wel invloed uitoefenen op je ademhaling. Via je ademhaling kun je je hartslag beïnvloeden, en ook het niveau van je stresshormonen.”

Lichamelijke intelligentie, noemt Frank dat. “Sinds de verlichting zijn we de cognitie heel belangrijk gaan vinden. De ratio, die zorgt voor vooruitgang in de samenleving en de wetenschap. Maar we zijn daarmee onze emoties en lichamelijke gezondheid vergeten. Ik denk dat we moeten beseffen dat cognitie niet losstaat van die andere dingen. Je bent niet alleen maar een prefrontale hersenkwab die kan nadenken.”

“We hebben het steeds over wat je zelf kunt doen tegen burn-outs,” merkt een jongen uit het publiek op, “maar zouden we maatschappelijk iets kunnen veranderen om burn-outs tegen te gaan?” “Ik denk dat dat al begint bij het onderwijs,” antwoordt Frank. “We zouden naast de ratio ook andere vormen van intelligentie moeten leren, zoals lichamelijke en emotionele intelligentie. Lichamelijke intelligentie is bijvoorbeeld het herkennen van stresssignalen als een te hoge hartslag, en emotionele intelligentie is het bewust omgaan met emoties. Maar ook op de werkvloer zijn er dingen die je als werkgever kunt doen om burn-outs tegen te gaan, zoals letten op werkdruk en zorgen voor voldoende begeleiding en autonomie voor de werknemer.”

Dr. Hafid Ballafkih: “Er wordt zelden naar stressbestendigheid gevraagd in vacatureteksten. En als het er wel staat, zegt dat iets over de aard van de baan.”

 DigiDaan

De vaardigheid van de 21e eeuw

Het lijkt erop dat we vaker worden blootgesteld aan stress dan vroeger. Hoe gaat ons werk eruitzien in de toekomst? Kunnen we ons werk nog wel aan over twintig jaar? De derde expert die bij Hoving aan tafel schuift is dr. Hafid Ballafkih van de Hogeschool van Amsterdam. Hij onderzoekt de huidige en toekomstige vaardigheden die werknemers nodig hebben op de arbeidsmarkt. “Als je het internet afstruint, vind je van die mooie lijstjes met vaardigheden voor werknemers van de toekomst,” zegt Ballafkih. “Als je goed kijkt, zie je dat het allemaal opgestapelde begrippen zijn. Je moet sociaal zijn volgens werkgevers, maar wat is dat precies? Als je dat aan werkgevers vraagt, krijg je verschillende antwoorden. De één heeft het over goed kunnen schrijven, de ander over goed kunnen overleggen.”

Maar als het zo’n algemeen begrip is, waarom staat het dan in zo veel vacatures? “Als wij met zijn allen roepen dat sociale vaardigheden belangrijk worden, denkt een werkgever: dat moet ik ook maar eens gaan vragen aan mijn werknemers, want dat is een belangrijke eigenschap. En dus vragen ze aan de volgende sollicitant: ben je sociaal vaardig? Of het belangrijk is voor de functie maakt niet zo veel uit, ze vragen het omdat het de vaardigheid van de 21e eeuw is. Als iedereen het roept, wordt het vanzelf belangrijk.”

“Vind je dat werknemers ook vaardigheden moeten hebben om weerbaar te zijn tegen stress?” vraagt iemand uit het publiek. “Het gekke is dat werkgevers het daar helemaal niet over hebben,” zegt Ballafkih. “Er wordt juist veel flexibiliteit gevraagd. Je moet te allen tijde beschikbaar zijn, op alle plaatsen. En als ik de andere sprekers zo hoor brengt dat stress met zich mee. Afleidingen en burn-outs kosten bedrijven heel veel geld, maar toch wordt stressbestendigheid zelden genoemd in vacatureteksten.” “Moeten we dan een cursus volgen om met stress om te gaan?” vraagt Hoving. “Dat zou handig zijn. Werkgevers zouden dat wat meer moeten vragen.” Als we het met zijn allen gaan hebben over stressbestendigheid, wordt het belang daarvan misschien wel opgepikt door werkgevers.

De invloed van je werkomgeving

Je werk heeft misschien meer invloed op je dan je denkt. In je kantoortuin wordt je concentratie verstoord door geluiden om je heen en je aandacht wordt afgeleid door mailtjes en notificaties. Misschien ga je multitasken om alles bij te houden, maar dat is slecht voor je concentratie. Zo levert je werk je extra stress op. Om te voorkomen dat je door je baan slachtoffer wordt van de burn-outepidemie, kun je aan je emotionele en lichamelijke intelligentie werken. En als je baas je vraagt naar je sociale vaardigheden, mag je best om een toelichting vragen. Dan kun je meteen vragen naar die stressbestendigheid.

“Luister hier naar de opnames van deze NEMO Kennislink Live op TXTRadio”: https://www.txtradio.nl/programmas/jij-of-je-werk-de-baas/1558361010. Wil jij er de volgende keer ook bij zijn? Klik hier voor de toekomstige edities.

 DigiDaan

Luister hier de opnames van deze NEMO Kennislink Live terug. Nieuwsgierig naar de vorige onderwerpen? Lees en luister hier eerdere edities van NEMO Kennislink Live terug.

ReactiesReageer