Recent onderzochte _Homo-sapiens_-tanden gooien de hele geschiedenis door de war. Dachten we dat onze voorouders zo’n 45.000 jaar geleden vanuit Afrika naar Europa trokken, blijken er 47 tanden van minimaal 80.000 jaar oud in China te zijn gevonden. Hoe zit dat?
De Out of Africa_-theorie waarbij de superieure _Homo sapiens in rap tempo de wereld heeft veroverd, kan definitief de prullenbak in. Homo sapiens heeft juist gebieden met neanderthalers en andere menssoorten vermeden, volgens dr. Mark Sier. Hij is een van de wetenschappers (archeoloog en geoloog, Universiteit Utrecht en Universiteit Leiden) die mee hebben gewerkt aan het onderzoek naar 47 zeer oude Chinese tanden. De onderzoeksresultaten zijn op 14 oktober verschenen in het wetenschappelijke tijdschrift Nature.
Geen melktanden
Sier heeft onder andere gekeken naar de lagen sediment van de Fuyangrotten waar de 47 tanden zijn gevonden, in de Zuid-Chinese provincie Daoxian. “Geologie in grotten kan nogal complex zijn, met vele lagen, maar in dit geval viel het mee. In de grot van driehonderd vierkante meter oppervlak bevinden zich vier geologische sedimentlagen, waarvan de bovenste en dus de jongste laag minimaal 80.000 jaar oud bleek te zijn. Belangrijk is dat deze laag niet verstoord is, dat wil zeggen dat hier geen resten die jonger zijn onder kunnen liggen. De tanden zijn in de laag eronder gevonden, verspreid over heel de grot. De tanden zijn dus ook minimaal 80.000 jaar oud maar waarschijnlijk zelfs nog ouder, maximaal 120.000 jaar.”
Dat het hier om tanden van Homo sapiens ging en niet van een andere mensensoort was al snel duidelijk door de vorm en de grootte. Ze zaten ooit in de monden van minimaal dertien moderne mensen van volwassen leeftijd. Er zaten in ieder geval geen melktanden bij. Maar wat is er dan met de lichamen van deze mensen gebeurd? Sier: “De botten zullen vergaan zijn. Het is niet zo gek dat we alleen tanden hebben gevonden. Bij dieren uit deze regio is dat ook vaak het geval. Het glazuur van je tanden is het meest resistente materiaal van het menselijk lichaam en blijft het langst bewaard. Hoe en waarom deze mensen zijn overleden weten we niet.”
Wat het dieet was van deze vroege voorouders is ook onduidelijk: er is geen onderzoek gedaan naar het tandsteen. Sier: “We hebben wel tanden gevonden met gaatjes erin. Er wordt weleens gedacht dat mensen pas gaatjes gingen krijgen toen ze zich als boeren gingen settelen, maar dat is niet waar. Tandplak was ook voor die tijd normaal, daar ontkom je ook met een paleodieet niet aan.”
Bang voor andere menssoorten
De theorie dat de superieure Homo sapiens 45.000 jaar geleden vanuit Afrika trok en via Europa de wereld veroverde met zijn werktuigen en grote hersencapaciteit, was al eerder gedeeltelijk onderuit gehaald. Homo sapiens verplaatste zich in stapjes, waarbij de Levant al eerder dan Europa werd bereikt. Maar voor een oudere route verder naar het oosten was nog geen hard bewijs gevonden. Zo hadden wetenschappers bijvoorbeeld in het zuiden van Arabië oudere werktuigen gevonden, maar geen fossiele botten. Hierdoor kon niet met zekerheid vastgesteld worden dat het Homo sapiens waren die deze migratieroute hadden genomen. Ook in het zuiden van China waren al meerdere tanden gevonden die meer dan 50.000 jaar oud leken te zijn. Maar ze waren nooit goed genoeg bewaard gebleven om als onomstotelijk bewijs te dienen. Tot nu.
De superioriteit van Homo sapiens lijkt door de vindplek van de 47 tanden ook definitief van de baan. Sier: “Met deze vondst hebben we kunnen vaststellen dat Homo sapiens al tussen de 120.000 en 80.000 jaar geleden vanuit Afrika is vertrokken en in het zuiden van China terecht kwam. De grote vraag is nu waarom. Het lijkt erop dat de aanwezigheid van andere menssoorten een barrière vormde voor onze voorouders. De neanderthalers bijvoorbeeld zaten al honderdduizenden jaren in Europa en waren goed aangepast aan het koudere klimaat daar. Dit gold ook voor het noorden van China, waar ook al andere menssoorten woonden. De tropische Homo sapiens had een voorkeur voor rustigere en warmere gebieden en lijkt zich voornamelijk in dezelfde klimaatzone als hij gewend was te hebben verspreid. Deze theorie heeft nog wel verder onderzoek nodig. Het enige dat namelijk honderd procent zeker is, is dat alle menssoorten twee miljoen jaar geleden in Afrika zaten. Maar hoe de migratiestromen daarna gingen lopen, blijft heel complex.”