Hebben we al die eiwitten echt nodig?

Kwark met extra proteïne, eiwitshakes, proteïnerepen. Jop de Vrieze zag het allemaal langskomen en zocht uit wat er waar is van alle claims over deze proteïnerijke producten en wat niet. Waar chips en winegums met extra eiwitten niet echt veel doen voor je gezondheid, blijkt niet alles over de hype nonsens. NEMO Kennislink interviewde De Vrieze over zijn verworven inzichten.

Wat leerde je tijdens het schrijven van het boek, wat je niet had verwacht?

“Dat is bijvoorbeeld iets wat ik zag bij mijn vrouw, voor ik bezig was met het boek. Zij begon meer eiwitten te eten om langer verzadigd te blijven en daardoor minder calorieën binnen te krijgen. Ik kwam de ‘proteïnehefboomhypothese’ tegen. Het idee erachter is dat je eetlust niet zozeer gereguleerd wordt door je energie-inname, maar dat je op zoek gaat naar de missende aminozuren, de bouwstenen van eiwitten.”

“In totaal kent ons lichaam tweeëntwintig van die aminozuren: negen ervan kunnen we niet zelf maken, maar moeten we eten. We slaan ze nergens op in ons lijf, zoals met vet en suikers. Volgens de hypothese blijf je dooreten aan suikers en vetten als je niet de juiste aminozuren binnenkrijgt via eiwitten. Daar is bewijs voor vanuit een sprinkhanenonderzoek, waarbij groepen sprinkhanen met weinig proteïne maar veel koolhydraten te dik werden. Het lijkt, naast veel andere effecten, echt iets te doen in ons lichaam.”

Je dook ook in de proteïneparadox van dierlijke versus plantaardige proteïnen.

“Voor spieropbouw zijn eiwitten duidelijk belangrijk. Naarmate je ouder wordt, wordt het lastiger om spieren op te bouwen en kracht te behouden. Dierlijke proteïnen bevatten meer van het aminozuur leucine, dat de start van spieraanmaak aanzet. Dierlijke eiwitten zijn ook makkelijker opneembaar dan plantaardige, daarom geven de meeste sporters er de voorkeur aan. Maar het lijkt er ook op dat de plantaardige eiwitten, juist doordat ze moeilijker worden opgenomen, een piek aan aminozuren in je bloed voorkomen. Net als bij een suikerpiek kan deze piek je metabolisme ontregelen en zo bijdragen aan het ontstaan van type 2 diabetes en aderverkalking. Ga je dan voor je spieren of je bloedvaten?”

Structureel te veel eiwitten kan ook een probleem zijn, je schrijft over rabbit starvation.

“Je nieren spelen een rol bij de afbraak van overtollige eiwitten. Daarom is te veel riskant voor nierpatiënten. Bij gezonde nieren was er nauwelijks een probleem bekend, ook niet als bodybuilders elke dag proteïneshakes drinken.”

“Toch kan er onder specifieke omstandigheden wel een probleem ontstaan. Ik stuitte op het verhaal van de Canadese onderzoeker Stefansson. Hij ging in de jaren dertig van de vorige eeuw bij de Inuït leven en kreeg bepaalde periodes van het jaar enorm last van klachten aan maag en darmen. Op die momenten was hij lusteloos tot hij oprecht bijna niets meer kon. Wat bleek? Zijn klachten ontstonden in periodes dat de Inuït bijna volledig leefden op vlees van konijnen en kariboes, heel mager vlees. In die periodes waren de vetreserves van de bewoners al flink laag zijn, dus vrijwel alle voedingsstoffen waren eiwitten in plaats van ook vetten en suikers. Daar heeft het menselijk lichaam toch moeite mee. Maar dat is een extreme situatie. Dat je ziek wordt van een overdosis kwark blijft erg onwaarschijnlijk. Zelfs de meest fanatieke sporter krijg je niet zo gek om via vrijwel alleen maar naturel kwark, eieren of shakes naar binnen te werken.”