Naar de content

Grottekening in Borneo blijkt oudste dierafbeelding

Kinez Riza, persbericht Nature

Een tekening van een hertachtig beest in een grot op Borneo blijkt 40.000 geleden gemaakt te zijn. Daarmee is de grottekening de oudste figuratieve afbeelding die tot nu toe bekend is.

9 november 2018

In de afgelegen kalkgrotten van de provincie Oost-Kalimantan, op het Indonesische eiland Borneo, bevindt zich de oudste tot nu toe bekende tekening die daadwerkelijk iets voorstelt. Dat schrijft een team van Australische en Indonesische onderzoekers deze week in Nature. Het gaat om een oranje-rode afbeelding van een dier met horens en op dunne poten, dat wel iets weg heeft van een hert.

‘s Werelds oudste figuratieve kunst: minstens 40.000 jaar oud. Linksonder het hertachtige beest. Oost Kalimantan, Borneo (Indonesië).

 Luc-Henri Fage (persbericht)

Het bestaan van de tekening was al bekend sinds de jaren ’90, maar de ouderdom was nog niet eerder gemeten. De onderzoekers hebben nu het dunne laagje kalkaanslag gedateerd dat zich in de loop der tijd op de prent gevormd heeft. De prehistorische Indonesiërs schilderden het dier minimaal 40 duizend jaar geleden op de rotswand, concludeerden ze hieruit.

Daarmee evenaart het getekende hoefdier het oude record van rotstekeningen op het nabijgelegen Sulawesi; De ouderdom van deze tekeningen is vier jaar geleden vastgesteld op minimaal 39.900 jaar, en dat is gezien de onnauwkerigheid van de dateringsmethode even oud als de tekeningen op Borneo.

Uranium

De ouderdom van de rotstekening bleek uit metingen aan uranium in de kalkaanslag. komt voor in verschillende verschijningsvormen (isotopen), en verandert in de loop der tijd door radioactief verval van de ene in de andere vorm. De verhouding tussen verschillende isotopen is dus een maat voor de tijd die verstreken is.

Europa

Het is goed onderzoek met overtuigende resultaten, zegt archeologe José Joordens van de Universiteit van Leiden. “De resultaten uit Sulawesi toonden vier jaar geleden aan dat de figuratieve kunst niet vanuit Europa over de wereld is verspreid. Deze nieuwe resultaten maken die conclusie nog sterker.”

De oudste bekende figuratieve grottekeningen van Europa bevinden zich in de grotten van Chauvet in de Ardèche, en zijn 30 duizend tot 35 duizend jaar oud. Kennelijk ligt de oorsprong van de figuratieve kunst niet in Europa, maar begonnen mensen op verschillende plekken tegelijk met het maken van afbeeldingen. Of wellicht kon de mens die zich vanuit Afrika over de wereld verspreidde het al eerder.

Grottekeningen van mensen, Oost Kalimantan, Borneo. 13,6 tot 20 duizend jaar oud.

Pindi Setiawan (persbericht)

Drie fasen

Het hertachtige beest is slechts een van de duizenden tekeningen die de kalkgrotten van Oost-Kalimantan herbergen. Naast schilderingen van hoefdieren als varkens, runderen en herten zijn er ook handomtrekken aanwezig en zelfs getekende poppetjes.

De afbeeldingen stammen uit drie perioden, schrijven de onderzoekers: rond twintigduizend jaar geleden veranderde de stijl, en verschenen de eerste mensachtige figuren op de rotswand – volgens de nu gedateerde schilderingen in elk geval.

Nog een kleine tienduizend jaar later tekenden de Borneanen meer mensen en zelfs bootjes op de muur.

Bron

Aubert e.a., Palaeolithic cave art in Borneo, Nature, 8 nov (2018), link

ReactiesReageer