Naar de content

Grote inslagkrater op Groenland ontdekt

Natural History Museum of Denmark, Cryospheric Sciences Lab, NASA Goddard Space Flight Center, Greenbelt, MD, USA

In Groenland is ergens in de Oude Steentijd een grote meteoriet ingeslagen. Dat blijkt uit de ontdekking van een enorme krater, die verborgen zat onder het ijs. Als de interpretaties kloppen, althans.

In het noordwesten van Groenland is nog niet zo heel lang geleden (op de geologische tijdschaal althans) een enorme meteoriet ingeslagen. Dat schrijft een internationaal team van 22 onderzoekers vandaag in het wetenschappelijke tijdschrift Science Advances.
Verborgen onder het ijs bevindt zich een inslagkrater met een doorsnede van 31 kilometer, ontdekten de aardwetenschappers. Daarmee is de krater ongeveer half zo groot als de provincie Utrecht, en belandt hij in de wereldwijde top 25.

Om een dergelijk gat in de aardbodem te slaan, is een meteoriet nodig met een diameter van meer dan een kilometer.

Ontdekking

De wetenschappers ontdekten de megakrater onder de Hiawatha-gletsjer, helemaal aan de noordwestelijke rand van de Groenlandse ijskap. De eerste aanwijzingen vonden ze per toeval, toen ze op hoogtekaarten van het gebied een cirkelvormige structuur ontwaarden. Vervolgens gingen ze er heen met een vliegtuigje voorzien van radar-apparatuur, om de bodem onder het ijs gedetailleerd in beeld te brengen. Uit de vorm van de ringstructuur, met een piek in het midden en een opstaande rand, concludeerden ze dat het een inslagkrater was.

Radarmetingen aan de Hiawatha-gletsjer vanuit een vliegtuig, door het Duitse Alfred Wegener
Instituut. De radargegevens onthullen de geometrie van de krater onder het ijs, maar ook de gelaagdheid van het ijs zelf. Hieruit blijkt dat de ijslagen ouder dan het Holoceen (dus ouder dan 11.700 jaar) sterk verstoord zijn. Door de inslag, wellicht?

 Natural History Museum of Denmark, Cryospheric Sciences Lab, NASA Goddard Space Flight Center, Greenbelt, MD, USA

Veldwerk ter plekke leverde aanvullend bewijs, zoals platgeslagen gesteentekorrels en minuscule stukjes glas. Het laatste wijst op het smelten van zandkorrels, door de enorme druk en hitte tijdens de inslag.

Voorzichtig met interpreteren

De meteoriet trof de aarde waarschijnlijk in de Oude Steentijd, misschien zelfs in de periode dat de Homo sapiens al op aarde rondliep; De ouderdom van de krater ligt tussen 2,6 miljoen en 11.700 jaar, denken de onderzoekers. Dit vermoeden ze omdat het er op lijkt dat er ijslagen van voor 11.700 jaar zijn vervormd door de inslag, en Groenland voor 2,6 miljoen jaar geleden nog ijsvrij was. Een ander argument voor een tamelijk recente inslag is dat er nog niet veel erosie lijkt te hebben plaatsgevonden aan de ringvormige structuren.

Het is een interessante vondst, vindt meteorietenexpert Marco Langbroek uit Leiden. Maar van een kratervormig landschap onder het ijs is het lastig hard te maken dat het inderdaad een krater is, benadrukt hij. “Normaliter zou je gaan kijken naar de gesteenten in de krater en de omringende wal, maar dat kan hier niet door het ijsdek. Dat is een reden om voorzichtig te zijn niet te ver door te interpreteren wat je ziet. De kwartskorrels die kennelijk door een schok vervormd zijn leveren wel extra bewijs, maar ook daarbij is het de vraag is of dat niet anders geïnterpreteerd kan worden.”

Kurt Kjær verzamelt zandmonsters uit sediment dat door de gletsjer van de bodem van de krater naar de ijsrand is getransporteerd.

 Svend Funder

Gevolgen

Als het inderdaad om een inslag ging, moet dit invloed op het klimaat hebben gehad. Bij zo’n gebeurtenis komen grote hoeveelheden stof en gruisdeeltjes in de atmosfeer terecht. De meteoriet die 66 miljoen jaar geleden de dinosauriërs wegvaagde, veroorzaakte op deze manier zelfs een maandenlange duisternis – al waren bij die gebeurtenis zowel de meteoriet als de krater wel een factor 10 groter dan op Groenland. Ook zou de inslag op Groenland een verandering in oceaanstroming veroorzaakt kunnen hebben. Een deel van het ijs zal, gesmolten door de inslag, als zoet water de zoute zee in zijn gestroomd.

Voor deze gevolgen zijn vooralsnog geen aanwijzingen gevonden, wellicht deels omdat nog niet bekend is wanneer dat dan precies gebeurd zou moeten zijn. De onderzoekers gaan zich nu dan ook richten op het exacter dateren van de meteorietinslag.

Bron
  • Kjær e.a., A large impact crater beneath Hiawatha Glacier in northwest Greenland, Science Advances, 16 november (2018), link
ReactiesReageer