Gekibbel over Chinese vuistbijlen

Vondst

Maar misschien moet dat beeld worden bijgesteld, schreven Chinese onderzoekers in 2000 in het wetenschappelijke tijdschrift Science. Zij dateerden vuistbijlen uit het Bose-bekken in Guangxi in Zuid-China, die met de bifaciale techniek waren gemaakt, op ongeveer 800.000 jaar. De werktuigen werden gevonden in een bodemlaag die tevens tektieten bevatte – gestolde druppeltjes glas, die op aarde neerkomen als er een meteoriet inslaat. Een mooi en vooral handig toeval, want tektieten kunnen zeer nauwkeurig gedateerd worden. En aangezien het stenen gereedschap in dezelfde laag werd aangetroffen als de tektieten, moeten deze wel even oud zijn, schreven de onderzoekers.

Dat laatste is echter niet waar, stelt Marco Langbroek deze maand in het vakblad Journal of Human Evolution. De laag waarin de tektieten voorkomen bestaat waarschijnlijk uit materiaal van allerlei verschillende ouderdommen. De bodemlaag waar de tektieten in zitten toont grote gelijkenissen met bodemlagen in het nabijgelegen Vietnam, Laos en Thailand, waar tektieten van dezelfde meteorietinslag terecht zijn gekomen. Van deze lagen is bekend dat ze uit een mix van materiaal van verschillende ouderdommen bestaan, zegt Langbroek.

Dergelijke lagen ontstaan door een proces dat ´vertical reworking´ genoemd wordt, en neerkomt op het leeglopen en inzakken van bodemlagen: De wind blaast lichte deeltjes van het oppervlak, water spoelt het fijne zand onder de gestolde glasdruppels weg, en alleen het zwaardere materiaal blijft liggen. Ook als de vuistbijlen en tektieten zich oorspronkelijk op verschillende dieptes bevonden, zullen ze op deze manier uiteindelijk allemaal in dezelfde laag aan het aardoppervlak achterblijven. En dat is waarschijnlijk in Bose ook gebeurd, denkt Langbroek.

Voorbarig

Het is dus niet uitgesloten dat de tektieten en de vuistbijlen even oud zijn, maar bewezen is het evenmin. En aangezien de Chinese onderzoekers hun datering alleen op deze tektieten baseren, is de conclusie dat de vuistbijlen 800.000 jaar oud zijn nogal voorbarig. Langbroek pleit dan ook voor aanvullend onderzoek, waarbij ook ander materiaal uit de bodemlaag waar de bewerkte stenen in voorkomen gedateerd wordt.

De Chinese onderzoekers zijn het niet met Langbroek eens, en schreven al in hetzelfde nummer van de Journal of Human Evolution een reactie op zijn artikel. Aanwijzingen van de verticale verplaatsing van materiaal in de betreffende bodemlaag ontbreken, schrijven zij. Sterker nog: het feit dat je nog ablatiesporen op de tektieten ziet – beschadigingen die zijn opgetreden toen de glaskorrels door de dampkring reisden – en deze niet zijn afgesleten, bewijst dat er nauwelijks beweging in de bodem heeft plaatsgevonden.

“Maar er zitten denkfouten in hun redenering”, zegt Langbroek op zijn beurt. De beschadigingen aan de tektieten zijn bijvoorbeeld helemaal geen ablatiesporen, maar veroorzaakt door bodemzuren en grondwater. De tektieten van Bose bestaan uit materiaal uit de bovenlaag van de aarde, dat door de inslag is gesmolten, de lucht in is geworpen, en in de atmosfeer meteen is gestold. “Daarbij treden dergelijke beschadigingen niet op, daarvoor is de snelheid niet hoog genoeg.” Langbroek is dus alweer een reactie aan het schrijven op de reactie van de Chinese wetenschappers. Waarschijnlijk gaat de discussie nog wel een poosje door…