Galileo-satellieten in verkeerde baan gelanceerd

Afgelopen vrijdag werden de vijfde en zesde satelliet gelanceerd voor het Europese navigatiesysteem in aanbouw, Galileo. Dat gebeurde vanuit Frans-Guyana. In eerste instantie leek de lancering vlekkeloos verlopen, maar de volgende dag werd bekend dat er een ‘onregelmatigheid’ was. Dat was zacht uitgedrukt: de satellieten draaien in een verkeerde baan rond de aarde.

25 augustus 2014

Wat er precies misging is onduidelijk. Vlak na de lancering klonken er in ieder geval champagneglazen bij mission control. Pas toen grondstations signalen van de satellieten oppikten werd duidelijk dat er iets mis was.

De satellieten, na de eerste vier ‘test-versies’ officieel de eerste twee échte exemplaren, blijken niet de gewenste baan op 23.600 kilometer boven het aardeoppervlak te hebben. In plaats daarvan schommelt hun hoogte tussen de 13.700 en 26.000 kilometer. Bovendien volgen ze niet het gewenste pad boven het aardoppervlak, de zogenoemde inclinatie wijkt zo’n vijf graden af.

Arianespace, het Franse bedrijf dat verantwoordelijk is voor de lancering, was niet beschikbaar voor commentaar maar laat in een persbericht weten dat de fout waarschijnlijk heeft plaats gevonden tijdens het vuren van de derde en laatste trap van de raket. Deze moest de satellieten in hun baan afleveren. Arianespace en de Europese ruimtevaartorganisatie ESA zeggen een commissie te hebben ingesteld om het incident te onderzoeken, wanneer die uitspraken kunnen doen is onduidelijk. Arianespace bood verder excuses aan, aan ESA en de Europese Commissie, de opdrachtgever van het project.

In 2003 besloot de Europese Unie in samenwerking met ESA een wereldwijd navigatiesysteem te ontwikkelen dat onafhankelijk functioneert van het Amerikaanse GPS en het Russische GLONASS. Galileo is een volledig civiel project, in tegenstelling tot de andere systemen die ook een militair doel dienen. Theoretisch zouden GPS en GLONASS versleuteld of geblokkeerd kunnen worden in geval van oorlog.

Voor deze onafhankelijkheid heeft de Europese Commissie een flinke duit over. In eerste instantie zou Galileo 3,4 miljard euro gaan kosten, inmiddels wordt het project geraamd op ruim 5 miljard euro. Het is genoemd naar de Italiaanse geleerde Galileo Galilei en moet in 2019 volledig operationeel zijn.

Het Galileo-systeem bestaat uit 30 satellieten die in drie verschillende banen om de aarde.

Relatief kwetsbaar

Pieter Visser, hoogleraar Astrodynamics and Space Missions van de Technische Universiteit Delft volgde de lancering: “Er kunnen vele redenen zijn voor deze fout. Maar het meest waarschijnlijke is dat de fout inderdaad in de laatste rakettrap zit. Deze wordt voor iedere missie opnieuw ontworpen en dat maakt hem relatief kwetsbaar. Het is bekend dat hij heeft gewerkt, maar toch kwamen de satellieten in de verkeerde baan terecht. Misschien heeft de raket in de verkeerde richting gevuurd? In het verleden zijn er ook wel eens fouten gemaakt in de software, of gaf men de raket te weinig brandstof mee, waardoor de lancering mislukte. Het blijft speculeren.”

Ook of deze satellieten nog te redden zijn is onduidelijk, maar Visser heeft er een hard hoofd in. “Ik denk dat ze daar niet genoeg brandstof voor hebben. De satellieten hebben die brandstof mee om ervoor te zorgen dat ze in een cirkelvormige baan blijven, verbruik je die brandstof nu al dan kun je later geen baancorrecties meer doen.”

Een impressie van een Galileo-satelliet.
ESA/P. Carril

Wel denkt Visser dat de satellieten niet meteen tot het ruimtepuin gerekend hoeven worden: “Als de systemen aan boord werken dan zou je deze satellieten nog kunnen gebruiken voor Galileo. Je moet het systeem dan wel aanpassen zodat de nieuwe posities van de satellieten daarin verwerkt zijn. Het enige nadeel is dat de verdeling van alle 30 satellieten niet meer in orde is, waardoor er niet overal op aarde evenveel satellieten zichtbaar zijn. Dat heeft consequenties voor de nauwkeurigheid.”

Niet meer terug

Desalniettemin denkt Visser dat er nieuwe satellieten gelanceerd zullen worden om deze te vervangen. “Uiteindelijk worden alle satellieten na verloop van tijd toch vervangen. Het zou kunnen dat ze de vervangers al eerder lanceren. Verder werd er in het originele plan al rekening gehouden met reservesatellieten.”

“Je kunt er vanuit gaan dat zo’n mislukte lancering vertraging gaat opleveren. Maar de opbouwperiode van het Galileo-systeem is vrij lang, het hele systeem moet in 2019 operationeel zijn. Het zou kunnen dat men in die vijf jaar een extra lancering weet te plannen. Nu stoppen lijkt me sowieso geen optie, er zijn al zoveel kosten gemaakt. Galileo is allang over het point of no return.”

Reageer