Fulvia, prinses van Rome

Zo’n tweeduizend jaar geleden was Rome in rep en roer. De eeuwige stad was eeuwenlang een republiek geweest, maar die stond op omvallen. Julius Caesar deed een greep naar de macht, maar werd vermoord door zijn tegenstanders. Het is een van de meest spannende periodes uit de Romeinse geschiedenis, met veel chaos en rumoer. Logisch dus dat er al veel boeken over verschenen, waaronder de bestseller Rubicon van Tom Holland. Maar vrijwel altijd gaan die boeken over de mannelijke hoofdrolspelers: Cicero, Marcus Antonius, Caesar, Pompeius en Octavianus.

Historica en archeologe Jane Draycott (Universiteit van Glasgow) richt zich in haar laatste boek niet op een van deze mannen, maar op een vrouw: Fulvia. Dat is vernieuwend én goed gekozen. Over haar zijn opvallend veel bronnen. Maar dat is eigenlijk een twijfelachtige eer, want alle geschreven bronnen zijn extreem negatief. Wat is overgeleverd, werd namelijk geschreven door haar tegenstanders.

Neem bijvoorbeeld schrijver en politicus Marcus Tullius Cicero. Deze tijdgenoot noemde haar ‘zeer hebzuchtig’ en een ‘bijzonder wrede vrouw’. Harde woorden, maar die schreef hij niet zomaar op. Hij was een van de grootste vijanden van haar eerste en derde echtgenoot, waardoor Cicero er alles aan deed om haar af te kraken. Overigens was die haat wederzijds en eindigde de vete nogal naar. Marcus Antonius zorgde ervoor dat Cicero werd onthoofd. Toen het hoofd aan haar werd getoond in Rome zou Fulvia erop gespuugd hebben en daarna de tong met een haarspeld hebben doorboord.

Burgeroorlog

Dit soort verhalen deden haar reputatie in Rome geen goed. Het ideaalbeeld van de vrouw kwam destijds neer op leven als een bedeesde en teruggetrokken echtgenote en moeder, die haar leven in dienst stelde van de mannen in het gezin. ‘Daardoor horen we zelden over vrouwen als zij in de antieke Romeinse bronnen’, schrijft Draycott. Bij Fulvia is dat dus anders en dat trekt de auteur zo in haar aan. Ondanks alle negatieve woorden, probeert ze zo neutraal mogelijk over haar hoofdpersoon te schrijven en na te gaan of wat geschreven werd daadwerkelijk klopt.

Draycott citeert uit veel bronnen, maar de meest opmerkelijke die ze noemt zijn inscripties op loden slingerkogels tijdens deze oorlog. Ze werden tijdens de belegering van Perugia afgevuurd op de troepen van Fulvia en Lucius. ‘Fulvia, spreid je billen’ (Fulvia culum pandite) en ‘Ik mik op Fulvia’s clitoris’ (peto landicam Fulviae) stond er ingekerfd. Liefhebbers van dit soort vulgaire taal op ammunitie kunnen terecht bij het archeologisch museum van Perugia, waar de slingerkogels nog altijd te zien zijn.

Eerste prinses

Voor Fulvia eindigde de Perusiaanse oorlog tragisch. Ze werd verbannen door haar man en stierf onder verdachte omstandigheden in 40 v. Chr. aan een onbekende ziekte. De geschiedenis wordt geschreven door de overwinnaars en zij zetten Fulvia vooral neer als een manipulatief kreng. Maar als je iets meer afstand neemt, is het heel bijzonder dat ze het onder zulke vrouwonvriendelijke omstandigheden zover schopte. Ook de wetenschappelijke studies van de afgelopen twintig jaar variëren enorm. De een noemt haar ‘de eerste prinses van Rome’, een ander irrelevant.

Draycott valt overduidelijk in het eerste kamp en heeft ook sympathie voor Fulvia. Ze benadert de bronnen terecht kritisch en vertelt het spraakmakende verhaal goed. Wel is het boek hier en daar een tikkeltje saai, vooral in het begin als Draycott schrijft over de jeugd van Fulvia. Daar is vrijwel niks over bekend waardoor ze veel algemene info geeft over bevallingen en familierelaties en het boek maar langzaam op gang komt. De doorzetter wint hier, want het verhaal is zeer de moeite waard en Draycott heeft een interessant en waardevol boek geschreven over een belangrijke vrouw uit de oudheid, die meer aandacht verdient.