Elke dag buiten slapen

Hoe anders is dat bij Koen Arts. Hij klaagt over geen van de dingen die ik net noemde. Hij is als wetenschapper verbonden aan de Wageningen Universiteit en onderzoekt de relatie tussen mens en natuur. Hij sliep ruim een jaar lang onder de blote hemel in een tipi of een tarp (een doek gespannen tussen bomen) en bracht op die manier iedere dag meer tijd buiten dan binnen door. Hij schreef er het boek Wild Jaar over, waarin hij jeugdherinneringen aan met name de Molenheidse bossen in Noord-Brabant ophaalt, hout hakt met vrienden en worstelt met vochtig beddengoed.

Levensbedreigende ziektes

Het is een experiment waar ik huizenhoog tegenop zou zien. Zelfs in een tipi – waar we met ons gezin een keer een paar weken in verbleven op Terschelling, en wat toch een vrij comfortabele tent is – vond ik er niks aan. Maar voor Arts is het een groot feest. Hij vindt het verblijf in zo’n tipi heerlijk. Hij stookt er vuurtjes om het in de winter warm te houden en luistert fanatiek naar alle geluiden om hem heen, vooral van paarden en vogels. Hij schrijft er zo enthousiast over dat zelfs ik niet alleen dit boek met plezier las, maar ook een paar keer dacht ‘dat kamperen zo gek nog niet is’.

Dat komt door hoe Arts schrijft: hij laat je als lezer al zijn afwegingen en overpeinzingen zien. En hij schrijft eerlijk. Zo noemt hij zijn keuze om buiten te slapen ‘doordrenkt van romantiek’. Hij wil ook aan anderen laten zien hoe verrijkend het is om in de natuur te verblijven. Al is het bewijs daarvoor, zegt Arts zelf, nog niet even overtuigend. Daarin toont hij zich de wetenschapper. Over claims dat veel tijd buiten verblijven goed zou zijn voor aandachtsstoornissen en zelfs levensbedreigende ziektes is hij sceptisch bij gebrek aan goede onderbouwing. ‘Het probleem van het onderzoeksveld rondom gezondheid en natuurbeleving is dat het in de kinderschoenen staat en dat individuele studies vaak slechts een snipper van het grote verhaal evalueren’, schrijft hij. Een nuchtere en goede opmerking van deze natuurliefhebber met kritische blik.

En zo zitten er nog veel meer waardevolle verwijzingen naar wetenschap in dit boek. Bijvoorbeeld over het verschil tussen belevingswaarde en cultuurwaarde van de natuur. Arts beschrijft dat een dikke Amerikaanse eik voor bezoekers van de natuur in Nederland een schat kan lijken, vanwege de schitterende kleurenpracht van de bladeren die van groen via geel naar rood gaan. Maar voor een natuurbeschermer is diezelfde boom lang niet zo interessant als een inheems exemplaar. “Want tussen een inheemse boomsoort en andere flora en fauna hebben duizenden jaren co-evolutie plaatsgevonden en daarmee is wederzijdse afstemming ontstaan. Met een uitheemse boom is dat niet het geval. Zo overstijgt het aantal insecten- en mijtensoorten specifiek voor inheemse eiken de vierhonderd. Voor de Amerikaanse eik zijn het er nauwelijks meer dan tien.” Hier is Arts de bevlogen Wageningse wetenschapper die haarfijn uitlegt hoe verschillend je naar dezelfde boom kunt kijken. Dat is leerzaam.

Kip slachten

Nóg indrukwekkender is hoe Arts over zijn persoonlijke leven schrijft. Hij worstelt af en toe samen met zijn vrouw Gina over het buiten slapen. Zo worden het matras en beddengoed vaak nat, omdat het buiten vochtig is en duurt het even voor ze een nieuw slaapritme hebben gevonden. Maar het meest raakte me hoe Arts over zijn familie schreef, met name de relatie met zijn ouders. Vooral zijn vader vindt het maar vreemd dat hun zoon buiten slaapt, maar schept er tegen anderen in het dorp Sint-Hubert (Noord-Brabant) juist over op. Ook haalt Arts levendig herinneringen op aan hoe hij als kind onder toeziend oog van zijn moeder een kip probeerde te slachten en daar gruwelijk in faalde.

Wanneer tijdens het jaar lang buiten slapen de vader van Arts overlijdt weet hij precies de juiste woorden te vinden om zijn verslagenheid, verdriet en verlorenheid onder woorden te brengen. Arts bewijst daarmee dat hij niet alleen een wetenschapper maar ook een getalenteerd schrijver is. Het lukt hem om interessant over de natuur te schrijven maar ook om de lezer diep te raken door zijn emoties te tonen. En hij toont aan dat buiten slapen zoveel meer is dan worstelen met tentstokken, vloeken over lekkages en de nacht doorbrengen in een centrifuge. Een inzicht dat ik voordat ik dit boek las nog niet zo goed had begrepen.