NEMO Kennislink ging op bezoek bij afvalverwerker Omrin in Friesland om te zien waar jouw afgedankte spullen terechtkomen.

Recyclen speelt een steeds grotere rol in ons leven. De meeste huishoudens hebben al aparte containers voor GFT, papier en soms zelfs voor plastic. Maar wat gebeurt er eigenlijk met al het afval dat we gewoon in de vuilnisbak gooien? NEMO Kennislink ging op bezoek bij afvalverwerker Omrin in Friesland om te zien waar jouw afgedankte spullen terechtkomen.

17 maart 2017

Welkom op Ecopark de Wierde, het terrein van Omrin.
Renée Moezelaar voor NEMO Kennislink via CC BY 4.0

Als ik na een lange autorit opeens achter een vuilniswagen rijd, weet ik zeker dat ik de goede kant op ga. De weg leidt naar Ecopark de Wierde, het terrein waar Omrin het Friese afval verwerkt. Op het dertig hectare grote terrein verwerken de werknemers elk uur zo’n dertig ton afval, maar dat zie je niet af aan de omgeving. Er staan een aantal grote gebouwen, wat ronde torens, een waterzuiveringsinstallatie en een grote zandbult. Maar achter gesloten deuren is een hoop gaande. Gewapend met een fluorescent vest, helm en stofmasker geven gastheer Martin Ettema en hoofd communicatie Jelmar Helmhout me een kijkje achter de schermen.

Grote berg zooi

We beginnen bij de bakken waar de vuilniswagens het gewone huisvuil dumpen. Vanuit een hangend uitkijkpunt boven de twee gigantische betonnen bakken van 1200 en 1500 kuub kun je goed zien hoeveel zooi wij met zijn allen produceren.

Operator Jan bedient een grote grijphaak waarmee hij het afval op een lopende band schept. Het is vrijdagmiddag en de vrachtwagen brengt een van de laatste vrachten voor het weekend. De operators hebben dan een paar dagen de tijd om een van de bakken helemaal leeg te krijgen. In de praktijk lukt dat voor elke bak een keer in de twee weken. Dat moet ook wel, anders blijft de onderste laag broeien en krijg je gevaarlijke situaties.

Barbecues en oranje spullen

Aan het afval kun je volgens Martin goed zien welk seizoen het is. In de zomer zitten de zakken vol met wegwerpbordjes en -barbecues. Als het Nederlands elftal verliest op een toernooi kleurt de hele bak oranje. Soms zitten er ook heel verrassende dingen in de zakken, vertelt Martin. Zo lopen er in de fabriek twee kippen rond, maar niemand weet precies waar die vandaan komen. Het zou zomaar kunnen dat ze uit een vuilniszak zijn ontsnapt. Ook katten of ongedierte komen de werknemers regelmatig tegen.

Het afval gaat de eerste scheidingstrommel in.
Renée Moezelaar voor NEMO Kennislink via CC BY 4.0

Grote spijkers

We volgen de lopende band naar de eerste grote scheidingstrommel. Aan de opening van de trommel zitten grote spijkers om eventuele hele vuilniszakken kapot te prikken. Om het afval goed te kunnen verwerken, sorteert de machine het eerst op grootte. In deze trommelzeef zitten gaten van twintig centimeter. Alles groter dan twintig centimeter valt hier niet doorheen en komt op een lopende band terecht.

Een stevige luchtstroom blaast de lichte stukken afval van de band af. Zo haalt men lichte plastic tasjes en papier makkelijk tussen het vuil uit. De lichte dingen komen op een band en gaan een huisje in. In dit huisje staan een paar medewerkers met de hand het papier van het plastic te scheiden. Het papier gaat in de ene bak, het plastic in een andere.

Plastic detectie

Het zware en grote afval gaat langs een magneetband om metalen te verwijderen. Vervolgens gaat het langs een tweede band waarop andere metalen zoals aluminium tijdelijk een magnetisch veld krijgen en wegschieten. De rest valt op weer een derde band en hier komen we bij een van de meest geavanceerde apparaten in het hele gebouw: de plastic scheider.

Het apparaat is eigenlijk een heel grote camera. Het afval valt op een brede lopende band – zodat het niet meer bovenop elkaar ligt – en gaat onder de camera door. Deze camera ziet hoe elk stuk afval het licht reflecteert. Plastic is vaak redelijk doorzichtig en zal het licht anders reflecteren dan bijvoorbeeld stenen of papier. Het apparaat weet dan waar het plastic zich bevindt en schiet de stukken van de band af met een korte maar harde stroom lucht. De stukken plastic vliegen dan over een wand in weer een andere bak.

Uniek systeem

Omrin filtert als enige afvalverwerkingsfabriek in Nederland plastic op deze manier uit het gewone huisvuil. Andere installaties doen ook wel aan nascheiding, maar veel verder dan het verwijderen van metaal en het wegblazen van de lichte stukken afval komen ze niet. Omrin neemt de technieken over van onze oosterburen: een apparaat uit Duitsland is zodanig aangepast dat het plastic herkent en uit de afvalstroom verwijdert.

Om zo veel mogelijk plastic eruit te halen, gaat het overige afval nog een keer onder de camera door. Omrin weet op deze manier elk uur nog zo’n 2000 kilo plastic uit de gewone afvalzakken te filteren, dit komt neer op 50 kilo per huishouden per jaar. Andere afvalverwerkers verwijderen maar twintig kilo per huishouden per jaar. Dit plastic wordt samengeperst en naar Duitsland gestuurd, waar men de verschillende plastics uit het mengsel scheidt. Op den duur wil Omrin de plastics zelf kunnen scheiden, dus werkt de afvalverwerker nu aan de bouw van zo’n scheidingsfabriek. Verschillende partijen werken mee om dit te realiseren, zoals de gemeente Amsterdam en Ikea.

Het afval op de lopende band komt in hoog tempo voorbij.
Renée Moezelaar voor NEMO Kennislink via CC BY 4.0

Kleinere stroom

De stroom afval die door de gaten in de eerste trommel viel gaat nog een keer een trommelzeef in met gaten van 6,5 centimeter. De stroom van middelgroot afval volgt hetzelfde proces als de grote stukken: eerst verwijdert men metaal en dan het plastic. De rest wordt verzameld in een container met de restfractie van de grote stroom. Deze container gaat naar Harlingen, waar zich een andere tak van Omrin bevindt.

In Harlingen staat de Reststoffen Energie Centrale (REC). Deze centrale zet al het niet-recyclebare afval om in energie. De verbranding van deze reststoffen zorgt voor de productie van groene stroom en ook stoom. De centrale is nu al verantwoordelijk voor 25 procent van de Friese duurzame energie.

De laatste stroom klein afval bestaat vooral uit etensresten of Organisch en Natte Fractie (ONF). Deze ONF wordt nog ontdaan van alle bierdopjes en andere metalen, maar de plastics blijven er gewoon in zitten. Een röntgentechniek haalt nog wel de stenen eruit voor de stroom de grote vergisters in gaat.

Een container van Omrin met op de achtergrond de vergistingstorens.
Renée Moezelaar voor NEMO Kennislink via CC BY 4.0

Hongerige bacteriën

Deze vergisters zijn grote ronde torens vol met water van 55 graden en bacteriën. Die bacteriën leven op het organische afval en produceren methaan. In totaal vangt Omrin zo’n twintig miljoen kubieke meter methaan per jaar op, filtert het met een koolstoffilter en een waterbad, en slaat het op. Een deel van het gas gaat naar de eigen vrachtwagens, de rest verkopen ze aan Liander. Het kan dus zomaar dat het gas in jouw huis gemaakt is door de bacteriën in Friesland!

Het springkussen dat Omrin gebruikt om het gas op te slaan.
Renée Moezelaar voor NEMO Kennislink via CC BY 4.0

In totaal weet Omrin 45 procent van het restafval om te zetten in andere nuttige producten. Als je het afval meerekent dat we al apart inzamelen – zoals in glasbakken of bij de milieustraat – recyclet Omrin maar liefst 65 procent van al het afval in Friesland.

Zelfs het regenwater dat op het terrein valt, loopt eerst door een waterzuiveringsinstallatie voordat het naar het algemene riool gaat. Toch is Omrin nog niet tevreden. Met hun nieuwe plastic scheidingsinstallatie wil Omrin zorgen dat ook Nederland op dit gebied stappen gaat maken. De fabriek staat sowieso altijd open voor nieuwe technieken en dient vaak als proeftuin. Maar het risico moet natuurlijk niet te groot worden, want anders betalen de gemeenten – en dus de Friese bevolking – de prijs. Dus probeert de verwerker zo duurzaam mogelijk te zijn, maar wel tegen een zo laag mogelijke prijs.