Een punthoofd van al die hoofdletters

Wie regelmatig online communiceert met jongeren, is het vast opgevallen: de berichtjes beginnen bijna allemaal met kleine letters. Ook namen schrijven de gen Z’ers (geboren na de eeuwwisseling) vaak zonder hoofdletters. Waarom is dat? Dreigen hoofdletters hiermee uit de spelling te verdwijnen? We leggen het voor aan Lieke Verheijen, die aan de Radboud Universiteit onderzoek doet naar online taalgebruik.

Kun jij deze ontwikkeling verklaren? Waarom laten de jongeren de hoofdletters achterwege?

“Je ziet dat inderdaad vooral op sociale media en in instant messaging-communicatie, dus via WhatsApp of Signal enzo. Het komt voort uit wat je positief ‘efficiëntie’ zou kunnen noemen en negatief ‘luiheid’.”

“Hoofdletters zijn een taalconventie: we hebben afgesproken dat we ze gebruiken aan het begin van een zin en bij namen. Maar ze zijn niet essentieel om een boodschap te begrijpen, dus het is een voor de hand liggende kandidaat om weg te laten in informele geschreven communicatie. Ook natuurlijk omdat het bij chatten en appen zo belangrijk is om snel te communiceren. Waarom zou je extra moeite doen om iets als een hoofdletter toe te voegen als het geen extra betekenis toevoegt?”

Maar hoofdletters komen in de apps automatisch, dan kost het toch moeite om ze weg te laten?

“Dat ligt aan het apparaat dat je gebruikt. Als je aan het appen bent in je browser, komen ze niet vanzelf. Dan is het dus een extra handeling om ze toe te voegen. Op je telefoon voegt de corrigerende software wel automatisch hoofdletters toe, maar jongeren schakelen die vaak uit. Ze vinden het irritant dat de software hun keuzes beïnvloedt en hechten veel waarde aan autonomie.”

De generatie ervoor deed juist extra moeite, en schreef dan in zogenaamde ‘BrE3ZaH TaAl’.

“Klopt, om het maar zo lastig mogelijk leesbaar te maken voor oudere generaties. Jongeren nemen heel snel taalgebruik van elkaar over, om zich te kunnen onderscheiden van ouderen. Dat uit zich vaak in woordkeuze, bijvoorbeeld veel Engels en afkortingen, maar ook in schrift, met bepaalde interpunctie of emoji. Oudere generaties vinden het prettig als hoofdletters en punten op de juiste plek staan, maar jongeren vinden dat het niks toevoegt aan hun appjes. Ze vinden dat de spellingregels niet van toepassing zijn op de sociale media en onderscheiden zich nu op die manier van de ouderen.”

Bestaat de kans dat hoofdletters ooit helemaal verdwijnen uit onze spelling?

“Voor spelling hebben we officiële regels en die veranderen sowieso maar heel langzaam, want daarvoor is altijd veel weerstand uit de maatschappij. Los daarvan zijn hoofdletters buiten de context van sociale media functioneler. Bij instant messaging staat elke zin vaak in een los berichtje, dus dan wordt het begin en het einde van een zin al aangeduid door de opmaak in de app en zijn hoofdletters daarvoor niet per se meer nodig. Maar in een lopende tekst is het voor de leesbaarheid wel degelijk bevorderlijk om hoofdletters te hebben, om in die stroom woorden duidelijk te maken: hier begint een nieuwe zin. Dus die hoofdletters zullen niet zomaar verdwijnen.”