Een overdosis aan slecht nieuws

Het is 8 uur ‘s ochtends, je wekker gaat. Met één oog open weet je je telefoon van je nachtkastje te grissen en het alarm uit te schakelen. Je dommelt weer in slaap, met je mobiel in de hand. Vooruit, toch maar even Instagram openen dan. Wat volgt zijn hartverscheurende foto’s van uitgehongerde Palestijnse kinderen en video’s van weer een Russische drone-aanval op een Oekraïens appartementencomplex. Ah nee niet opnieuw, denk je. Met enige gêne scroll je door tot je bij de vakantiekiekjes van je nicht uitkomt.

Herkenbaar? Je bent niet de enige. Volgens het Digital News Report 2025 mijdt 32 procent van de Nederlandse bevolking het nieuws. 41 procent van hen doet dat omdat het een negatieve invloed heeft op hun humeur. Tegelijkertijd zegt 31 procent minder nieuws te consumeren omdat er te veel aandacht is voor oorlog en conflicten. Dat nieuwsmijding wijdverbreid is, staat dus vast – maar wat schuilt erachter?

Nieuwsstroom

De nieuwsmijding wordt aangewakkerd doordat het negatieve nieuws overal om je heen is, zegt Kiki de Bruin, die aan de Hogeschool Utrecht promoveert op het onderwerp. “Hoewel ellende van alle tijden is, is de stroom van nieuws groter geworden. Dit komt vooral door sociale media; vroeger kreeg je de krant ‘s ochtends op je mat en keek je ‘s avonds het Achtuurjournaal. Tegenwoordig hoef je je telefoon of laptop maar te openen en je wordt geconfronteerd met het nieuws. Er is bijna geen ontsnappen meer aan.”

Hoe die overdosis aan leed en slecht nieuws vervolgens binnenkomt bij mensen, hangt sterk af van het empathisch vermogen van een persoon. In andere woorden: de mate waarin iemand kan voelen wat een ander voelt zonder die emoties direct zelf te ervaren. “Empathie is het overnemen van emotionele toestanden van anderen”, aldus mediapsycholoog Mischa Coster, die uitlegt dat de eigenschap ons evolutionair gezien voordeel oplevert. “Als sociale wezens doen we er goed aan om ons te bekommeren om anderen, want het houdt de sociale cohesie van de groep in stand.”

Emotionele spons

Empathie is een karaktereigenschap die niet bij iedereen even sterk ontwikkeld is. Bij empathische mensen komt het oorlogsleed van anderen harder binnen dan bij mensen die emotioneel minder gevoelig zijn. En dat kost energie. Soms zelfs zoveel energie dat zogenaamde ‘empathiemoeheid’ kan optreden. Coster: “Mensen met een hoge emotionele ontvankelijkheid kunnen zich overweldigd voelen door de emoties van anderen, met als gevolg dat ze zich uit zelfbescherming daarvan afschermen. Vergelijk het met een spons die zo vol is dat die geen water meer kan opnemen.”

Machteloosheid

Het afhaken kan ook voortkomen uit een ‘emotionele overload’, wanneer nieuws over ellende en lijden zoveel woede en verdriet oproept dat men er last van heeft. Zeker in combinatie met eigen zorgen over inflatie of het woningtekort kan blootstelling aan andermans problematiek ertoe leiden dat mensen uitchecken en minder nieuws tot zich nemen. De Bruin: “Ik had destijds een interview met iemand die vertelde dat ze keer op keer werd geraakt door online beelden van verdronken kinderen op de Middellandse Zee. Maar omdat die situatie onveranderd bleef, besloot ze te stoppen met het te volgen.”

Het voorbeeld raakt aan een belangrijke oorzaak van iemands emotionele belasting: de gevoelde machteloosheid. “Je ziet vaak dat mensen aan het begin van een crisis veel meer nieuws volgen omdat ze afhankelijk zijn van de media om te weten wat er speelt”, zegt De Bruin. “Maar hoe langer een crisis voortduurt, hoe meer mensen afhaken. Mensen zijn dan op de hoogte van wat er gebeurt en vinden het erg, maar hebben tegelijkertijd het gevoel dat ze er niets tegen kunnen doen. Vooral als er geen verbetering optreedt, wordt zo’n situatie uitzichtloos.”

In het geval van het extreme geweld in Gaza leven veel Nederlandse burgers met het idee dat wat zij doen weinig invloed heeft op de beslissingen van de Israëlische premier Netanyahu. Het zien van die verschrikkelijke beelden is daardoor telkens een confrontatie met de eigen machteloosheid, wat frustrerend kan zijn. De beelden kunnen zo uiteindelijk averechts werken, legt De Bruin uit. “Mensen gaan zich afvragen wat ze nog hebben aan die informatie en kiezen ervoor door te scrollen of de betreffende pagina voor nu over te slaan.”

Tweedehands PTSS

Om aan te geven hoe sterk empathische gevoelens kunnen zijn bij nieuwsconsumenten, verwijst Coster naar studies waarin personen werden gevolgd die een aantal uren per dag, en dat een aantal maanden lang, naar oorlogsbeelden keken. Na verloop van tijd ontwikkelde deze groep dezelfde PTSS-symptomen als mensen die zich daadwerkelijk in het oorlogsgebied bevonden. “Het onderstreept wat herhaalde blootstelling aan andermans leed teweeg kan brengen”, aldus de mediapsycholoog.

Hersteltijd

Daar komt bij dat dergelijke beelden het dagelijkse ontspanningsmoment verstoren voor mensen die sociale media (deels) gebruiken voor de humoristische filmpjes, de lekkere recepten of om op de hoogte te blijven van wat hun vrienden doen. Hierdoor krijgt het brein geen gelegenheid om uit te rusten, vertelt Coster. “Onze hersenen hebben na het zien van zware content tijd nodig om te herstellen. Het is aangetoond dat deze reset beter gaat met langere tussenpozen dan met korte pauzes.”

“Het is om die reden van belang je nieuwsconsumptie te timen of ‘chunken’ (complexe informatie opdelen in kleine behapbare stukjes, red.)”, vervolgt de mediapsycholoog. “Ga je nieuwsconsumptie opdelen. Dit kan zijn: elke ochtend voor het werk de krant scannen, vervolgens overdag wegblijven van het nieuws en eventueel ‘s avonds weer even checken wat er is gebeurd.” Coster beseft dat dit door die ‘narigheid met pushnotificaties’ makkelijker klinkt dan dat het is. “Zij wijzen je continu op het nieuws. Ik zou ze daarom lekker uitzetten zodat jij de controle hebt over wanneer je nieuws consumeert.”

Daar sluit De Bruin zich bij aan. “Het zit hem vooral in het doseren en bewust consumeren van nieuws. Kies bepaalde momenten uit en ga niet eindeloos scrollen op die telefoon.” Ook raadt ze wie gevoelig is voor beelden aan meer podcasts en radio te luisteren en geeft ze als laatste tip ‘de echte wereld in blijven gaan’. “Nieuws en sociale media tonen ons vooral de uitersten, waardoor we een negatiever wereldbeeld krijgen. Door uit het digitale domein te stappen en met echte mensen in contact te blijven, ontdek je dat er ook nog een middenweg bestaat. Praat bijvoorbeeld gewoon eens met je buurman.”