Ebola-uitbraak als podium voor vaccinonderzoek

Congo is sinds begin deze maand in de ban van een ebola-uitbraak. Ebola (zie kader) is een zeer besmettelijk virus, dat in ruim de helft van de gevallen dodelijk is. Het is niet voor het eerst dat Congo te maken heeft met een uitbraak. Vorig jaar nog stak het de kop op in een afgelegen gebied in het noordoosten van het land. Acht mensen raakten besmet, van wie er vier overleden.

Nu is de situatie compleet anders. De uitbraak begon op het platteland, maar bereikte vorige week de havenstad Mbandaka. Via de rivier de Congo staat Mbandaka in directe verbinding met de hoofdstad Kinshasa. De angst voor een herhaling van een eerdere uitbraak in West-Afrika (ruim elfduizend doden tot gevolg) is dan ook groot.

Schijnveiligheid

In de nadagen van die uitbraak werden bijna zesduizend mensen in Guinee en Sierra Leone gevaccineerd. Gezondheidswerkers, mensen die in contact waren geweest met een ebola-patiënt en contacten van die contacten. Ruim drieduizend mensen werden na het eerste contact met het onderzoeksteam direct ingeënt. De overige mensen werden 21 dagen na het eerste contact met het onderzoeksteam gevaccineerd. Na directe inenting werden geen nieuwe infecties met ebola opgemerkt. In de groep die na 21 dagen werd gevaccineerd, raakten toch nog zestien mensen besmet. Op basis van deze gegevens concluderen de onderzoekers dat het vaccin honderd procent effectief is.

Epidemiologen Wolfram Metzger en Sarai Vivas-Martínez uiten in vakblad The Lancet kritiek op het onderzoek. Volgens hen zijn de omstandigheden voor de twee groepen die vergeleken zijn niet hetzelfde. Bij mensen die direct gevaccineerd werden, bleef een onderzoeksteam achter om de bijwerkingen te monitoren. Mensen die pas later ingeënt werden, bleven na het eerste contact met het onderzoeksteam weer alleen achter. Voor de verspreiding van een besmettelijk virus als ebola maakt het nogal wat uit of er gezondheidswerkers in de buurt zijn die alles in de gaten houden, zo stellen zij.

De epidemiologen denken dat de effectiviteit lager ligt dan de onderzoekers rapporteerden. In het ergste geval biedt het vaccin geen of nauwelijks bescherming en worden mensen in getroffen gebieden dus blootgesteld aan een soort schijnveiligheid. Dit brengt risico’s met zich mee. Mensen die denken dat ze volledig beschermd zijn, nemen het wellicht niet zo nauw met de hygiëneregels en kunnen zo alsnog besmet raken.

Ook Koopmans benadrukt dat het vaccin aanvullend werkt en zeker geen vervanging is voor een goede basishygiëne en het melden van verdachte gevallen. “Ieder geval van ebola snel oppikken en de contacten vervolgens in quarantaine plaatsen, is nog steeds de manier om een uitbraak te stoppen”, zegt zij. “Als dankzij het vaccin minder mensen ebola verspreiden, wordt die isolatie makkelijker”.