Door streling wordt jouw arm van jou

Het gevoel of een lichaamsdeel wel of niet bij je hoort, wordt beïnvloed door het type aanraking hiervan. Alleen een zachte, langzame streling met een snelheid van zo’n drie centimeter per seconde geeft mensen het gevoel dat een rubber hand van henzelf is, ontdekten onderzoekers van de Universiteit Utrecht. “Een fijne aanraking stimuleert de gewaarwording van het lichaam in de hersenen.”

8 februari 2014

Mensen met BIID voelen zich soms beter als het been of de arm die niet ‘bij hen hoort’ wordt geamputeerd.
Flickr.com

Kijk eens naar je linkerbeen. Het voelt misschien vanzelfsprekend dat deze van jou is, maar dat is het niet. Soms, na een hersenbloeding, snappen mensen opeens niet meer wat dat been of die arm daar doet. Ze lijden aan somatoparafrenie: het bevreemdende gevoel geen eigenaar te zijn van je lichaamsdelen. In de psychiatrie heb je net zo iets: body identity integrity disorder (BIID). Deze patiënten vinden het lichaamsdeel dat niet als van henzelf voelt soms zó belastend dat ze deze het liefst zouden laten amputeren.

Deze mensen zouden wellicht geholpen kunnen zijn bij de ontdekking van Haike van Stralen, neuropsycholoog aan de Universiteit Utrecht. Ze ontdekte samen met haar collega’s dat het gevoel eigenaar te zijn van een lichaamsdeel gestimuleerd kan worden door de aanraking hiervan. Maar alleen door prettige, langzame strelingen van de huid met een snelheid van zo’n drie centimeter per seconde. “Alleen dan worden de specifieke zenuwcellen in de huid actief die in de hersenen het gevoel van lichaamsbewustzijn activeren,” zegt Van Stralen.

De rubberen hand-illusie.
Roderik van Heijst

Wrijven over je nephand

Ze ontdekte dit door 49 gezonde proefpersonen te onderwerpen aan de zogenaamde ‘rubberen hand-illusie’. Hierbij kan je mensen het idee geven dat een rubberen hand hun echte hand is. Deze illusie wek je op door tegelijk te wrijven over iemands echte en rubberen arm, terwijl de proefpersoon alleen de rubberen arm ziet. Van Stralen vergeleek de aanraking met verschillende materialen (een zacht kwastje, of een stukje plastic) met verschillende aanraaksnelheden (van 0 tot 30 centimeter per seconde). Na elke aanraking vroeg ze de proefpersonen hoe fijn ze het vonden en of ze het idee hadden dat de rubberen hand bij hen hoorde.

Wat bleek? De illusie was veruit het sterkst wanneer de deelnemers met het zachte kwastje en de snelheid van 3 centimeter per seconde gestreeld werden. En de illusie werkte alleen op de harige huid, dus overal behalve in de handpalm.

Zenuwen voor lichaamsbewustwording

“We denken dat een fijne aanraking veel meer is dat alleen een aanraking: het beïnvloedt de gewaarwording van het lichaam in de hersenen,” zegt Van Stralen, en ze legt uit waarom. “We weten al dat mensen het alleen fijn vinden om zachtjes gestreeld te worden met een snelheid tussen de 1 en 10 centimeter per seconde, het liefst 3 centimeter per seconde. Alleen dan worden specifieke strelingsgevoelige zenuwcellen in de behaarde huid geactiveerd.”

Deze zenuwcellen geleiden prikkels veel langzamer (met maar een meter per seconde) dan de andere sensorische zenuwcellen in de huid die andere tastprikkels zoals druk of trillingen met wel 60 meter per seconde naar je hersenen geleiden. “De snelle zenuwen leiden rechtstreeks naar somatosensorische hersenschors, die jou bewust maakt van wat je aanraakt. Maar de strelingsgevoelige zenuwen activeren eerst een speciaal hersengebiedje dat een emotionele lading aan een prikkel geeft, de insula. En juist de insula speelt een hele grote rol bij het gevoel van lichaamsbewustzijn.”

De verschillende routes van de sensorische, of gevoelszenuwen. De langzame route verwerkt streling van de huid en stimuleert het eigenaarschap van het lichaam, de snelle verwerkt allerlei andere typen aanrakingen, zoals druk, trillingen of warmte.

Knuffelen

Die streling is vanaf jongs aan al erg belangrijk, zegt Van Stralen. “Baby’s hebben eerst nog geen benul van wat bij hun lichaam hoort en wat niet. Doordat hun ouders hen strelen, ontdekken ze dit.” En mogelijk kan deze ontdekking mensen met bijvoorbeeld BIID helpen om gevoel voor hun eigen lichaamsdelen te ontwikkelen, hoopt Van Stralen. Sommige patiënten passen deze tactiek zelf al toe, en het was dan ook een patiënt die Van Stralen op het onderzoeksidee bracht. “Ik behandel als psycholoog ook mensen die ernstig hersenletsel hebben opgelopen. Op een dag zag ik dat een patiënt haar arm die ‘niet van haar was’ overdreven vaak knuffelde en kusjes gaf. Toen ik vroeg waarom ze dat deed, zei ze: zodat mijn arm weer van mij wordt.”

Bron:

Haike van Stralen, Martine van Zandvoort, Sylco Hoppenbrouwers en anderen: Affective touch modulates the rubber hand illusion, Cognition (januari 2014). DOI:10.1016/j.cognition.2013.11.020