Lieven Scheire is cabaretier, natuurkundige en wetenschapscommunicator. Hij schreef het boek ‘DNA’, over de toekomst van de menselijke genetica en toert al twee jaar door België en Nederland met zijn theatercollege ‘Live in Nerdland: DNA’. Deze show gaat over de technische mogelijkheden van genbewerkingstechniek CRISPR-Cas en ethische vraagstukken die daarmee gepaard gaan. Tijdens het DNA-festival in NEMO zal hij een deel van zijn show opvoeren.
Hoe heb jij te maken met CRISPR-Cas in je werk?
“In de wetenschapscommunicatie was CRISPR-Cas in het begin een wow-verhaal waarmee je interesse van het publiek wekt. Nu is de technologie van een scifi-scenario actualiteit geworden. Dat komt vooral door de Chinese biofysicus Jiankui He die het DNA van een paar embryo’s aanpaste. De dag voordat hij zijn werkwijze op internet kenbaar maakte, dachten mensen nog dat het wel zeker vijf jaar zou duren voor iemand zo’n experiment zou doen.”
Is deze techniek belangrijk voor jouw werk en waarom?
“De techniek is intrigerend en het wordt maatschappelijk steeds urgenter om goed naar de techniek te kijken. Als entertainer op een podium is het daarom een dankbaar onderwerp. Je kunt mensen ermee laten schrikken, want ze hebben nog weinig besef van de consequenties van de techniek. Ook de mensen die de regelgeving maken hebben dat besef nog niet. Dus zolang er nog geen regels zijn, kunnen cowboys ermee aan de haal gaan.”
Hoe sta je tegenover het aanpassen van embryo-DNA?
“Als het veilig en foutenvrij kan, vind ik het een nuttige aanvulling op de geneeskunde. Je kunt er ziektes mee voorkomen die al generatieslang in een familie zitten. Maar als de techniek gebruikt gaat worden om psychopaten te creëren voor een beleggingsbedrijf of het leger, zeg ik nee. De vraag is alleen: waar ligt de grens waarvoor we de techniek gaan gebruiken? Die vraag is moeilijk te beantwoorden. De mogelijkheden liggen op een spectrum, tussen zware en lichte aandoeningen en tussen karakters en talenten. Waarschijnlijk gaan we de zware aandoeningen wel aanpassen met CRISPR, maar de talenten niet.”
Denk je dat we die techniek in de toekomst zullen gebruiken in de menselijke voortplanting?
“Ik verwacht van wel. Jiankui He had het ego om zijn werkwijze op Youtube te zetten. Maar ik verwacht dat experimenten elders nog steeds plaatsvinden. In Rusland zijn ze al aan het vergaderen om behandelingen toe te staan. Je kunt deze techniek niet nog tien jaar in de fles laten.”
DNA-festival
Wil jij zelf bepalen welke kleur ogen je kind krijgt, een akelige genetische ziekte verwijderen of kies je voor een kind met aanleg voor sportiviteit? Onderzoek tijdens het DNA-festival hoe jij denkt over het aanpassen van het DNA van embryo’s.
Het DNA-festival is zondag 13 september 2020, van 14:00 tot 17:00, zowel online te volgen als fysiek bij te wonen in NEMO Science Museum Amsterdam (Let op: beperkte beschikbaarheid). Aanmelden kan via de website
Wat vind jij het meest veelbelovende experiment met CRISPR tot nu toe?
“In januari 2020 verscheen er een studie over immuuntherapie waarbij CRISPR gebruikt is. Van een Amerikaanse vrouw met sikkelcelziekte zijn de stamcellen uit haar beenmerg gehaald en die werden met CRISPR aangepast. Met chemotherapie is toen het overige beenmerg verwijderd en het aangepaste beenmerg is later weer teruggezet. Ze lijkt nu oké.”
Welke kansen of zorgen zie jij bij het behandelen van embryonaal DNA?
“Wie geen zorgen heeft is naïef denk ik. Dat is de kracht van alles: je kunt het goed en slecht gebruiken. In het boek dat ik schreef over DNA, plaatste ik een quote van Richard P. Feynman: ‘To every man is given the key to the gates of heaven. The same key opens the gates of hell.’ Met elke grote ontdekking kun je het leven verbeteren, of tot een hel maken. Ik denk dat dit een grote uitdaging is voor deze generatie van genetici. Wat is het juiste tempo? Hoe gaan we wel vooruit, maar niet te snel?”