Dement door je nierziekte

Op het eerste gezicht hebben de nieren en het brein niet veel met elkaar te maken. Toch gaat nierschade vaak gepaard met mentale klachten, zoals slaapproblemen of depressie. Sinds de jaren dertig heeft onderzoek aan de hersenen van overleden patiënten uitgewezen dat nierschade een negatieve invloed heeft op het brein. Er zijn beschadigingen zichtbaar die wijzen op cognitieve achteruitgang of zelfs dementie. Hoe die schade ontstaat, is nog voor een groot deel onduidelijk. De relatie tussen de nieren en het brein is dan ook complex.

Filtratiesnelheid

In 2017 brachten wetenschappers van het Alzheimer Centrum Limburg (onderdeel van Maastricht University) recente kennis over nierschade en het risico op dementie samen. Zij combineerden vijf onderzoeken met in totaal bijna achtentwintigduizend personen. Daaruit volgde een duidelijke conclusie: mensen met eiwitverlies in de urine (albuminurie) hebben een 35 procent hogere kans om cognitieve achteruitgang of dementie te ontwikkelen. Albuminurie is een belangrijke maat voor een verslechterde nierfunctie.

De nieren zuiveren het bloed door schadelijke stoffen af te voeren in urine. Bij gezonde mensen zorgen de nierfilters ervoor dat eiwitten, zoals albumine, achterblijven in het bloed. Bij patiënten met nierschade doen deze filters hun werk niet meer goed. Daardoor is het mogelijk dat eiwitten in de urine terechtkomen. Albumine is een klein eiwit en kan al bij minimale beschadigingen aan de nierfilters in de urine gaan lekken.

Gedeelde risicofactoren

Blijkbaar spelen er bij op zichzelf staande cognitieve achteruitgang andere factoren een rol dan bij cognitieve achteruitgang in combinatie met nierschade. Waarom cognitieve achteruitgang en nierschade vaak samen voorkomen, is deels te verklaren. “Bloedvaatjes in de nieren en hersenen lijken sterk op elkaar”, zegt Kay Deckers, onderzoeker aan het Alzheimer Centrum Limburg. “Ze zijn dan ook gevoelig voor dezelfde risicofactoren. Dit zijn bijvoorbeeld hoge bloeddruk, overgewicht, suikerziekte, een hoog cholesterolgehalte en roken.” Een deel van die factoren beïnvloed je zelf. Daarbij geldt: wat goed is voor je brein is ook goed voor je nieren, en omgekeerd.

Alzheimer Centrum Limburg ontwikkelde de app MijnBreincoach. Als gebruiker kun je met die app je leefstijl onder de loep nemen en ontdekken op welke gebieden je nog beter voor je hersenen zou kunnen zorgen. “Je kunt in de app ook aangeven dat je een nierziekte hebt”, legt Deckers uit. “Doel van onze campagne is om risicoreductie van dementie onder de aandacht te brengen. Bij het algemene publiek, maar zeker ook bij artsen. Want op dit moment is de link tussen nierschade en cognitieve achteruitgang nog te vaak onbekend.”

Artsen screenen niet standaard op cognitieve achteruitgang, omdat er geen behandeling voor is. Toch zouden ze bij vergeetachtigheid, tekenen van depressie of een veranderd slaappatroon aan cognitieve achteruitgang kunnen denken en patiënten ondersteunen bij veranderingen in de leefstijl, meent Deckers.