De wonderkamer van Robbert Dijkgraaf

De dertien deelnemende musea en negen gastconservatoren verschillen dan ook als dag en nacht van elkaar. Beatrice de Graaf laat bijvoorbeeld aan de hand van schilderijen, foto’s en protheses het leven en lijden van soldaten zien. Sander van de Pavert van Lucky TV koos voor schilderijen van de Oranjes uit het depot van het Mauritshuis en maakte er een Willy & Max-audiotour bij.

Vergeten wetenschap

Wetenschapsgeschiedenis vinden we in de zaal van Robbert Dijkgraaf, die in de depots van het Teylers Museum en Museum Boerhaave mocht struinen. Hij richtte, met hulp van conservatoren, een ware Wunderkammer in: een rariteitenkabinet zoals verzamelaars uit de Gouden Eeuw ze ook in hun huizen hadden. Vol met wonderlijke en exotische spullen als fossielen, mineralen, schelpen, dode dieren en instrumenten. Dijkgraaf heeft zelf ook enkele verouderde en daardoor in onbruik geraakte wetenschappelijke instrumenten afgestoft voor zijn Wunderkammer, zoals een klein maar schitterend versierd microscoopje, een enorm model van een oor van papiermaché, een prismaatje… Kennislink is benieuwd naar de het hoe en waarom van zijn keuzes.

Op z’n Dijkgraafs steekt de professor enthousiast van wal: “Het ging mij niet zozeer om wat ik het mooist vond, ik wilde nieuw leven inblazen in objecten waar musea nu niets meer mee kunnen. Er liggen enorme verzamelingen die ooit heel belangrijk waren, objecten waar iemand ongelooflijk veel zorg aan heeft besteed. Deze objecten zijn belangrijk geweest voor de ontwikkeling de wetenschap, maar zijn ondertussen verouderd en liggen te verstoffen in depots. Nu mag dit materiaal een keer de hoofdrol spelen.”

“De details deden er enorm toe, want wetenschap en de observatie van de natuur lagen heel dicht bij elkaar in die periode. Details zijn dan ook weergegeven om het afgebeelde nog beter te begrijpen. Tegelijkertijd zie je in die details de enorme liefde voor het onderwerp. De maker wilde het object echt doorgronden, tot in de kleinste details. Nu je de tekening en het fossiel bij elkaar ziet, valt ineens op dat de natuur met hetzelfde gedetailleerde penseel schildert. Zo zijn alle objecten in deze zaal met elkaar in gesprek. Ze staan door elkaar heen op een manier waarop dat normaal niet mag en dat vind ik heel bevrijdend.”

Als ik hem vraag naar zijn favoriet, begint Dijkgraaf te lachen. “Ik ben vooral heel blij met de zaagtandhaai, die aan het plafond hangt. In de Wunderkammer stond vaak een opgezette krokodil, dus die wilde ik ook, maar helaas, die was niet aanwezig in het depot. Wel vonden we deze eeuwenoude zaagtandhaai. Het lijkt toch net een aan elkaar gelijmde prop van papiermaché en plakband? In dit bijzondere beest komen de vier thema’s samen die je ook terugvindt in een Wunderkammer: kunst, techniek, jonge en oude natuur, en dat allemaal naast elkaar. Het is een vis maar met een koppelstuk, een levend stuk gereedschap. Hij ziet eruit als levend fossiel, maar aan andere kant zou hij zo in het Stedelijk Museum kunnen hangen als moderne kunst.”