De recente aardbevingen op Lombok

Afgelopen zondag werd het Indonesische eiland Lombok getroffen door twee krachtige aardbevingen. In de drie weken daarvoor was het ook al twee keer raak. Wat is er aan de hand?

21 augustus 2018

In de week van 29 juli 2018 veranderde het vakantieparadijs Lombok in een rampgebied. Op die dag werd het eiland in de vroege ochtend getroffen door een aardbeving met magnitude 6,4 die aan 17 mensen het leven kostte. Een week later, op 5 augustus, volgde een aardbeving met een magnitude van 6,9 en vielen er minstens 436 doden. En afgelopen zondag was het opnieuw raak, met een aardbeving van magnitude 6,3 in de vroege middag gevolgd door een beving met magnitude 6,9 in de avond. Zeker tien mensen lieten het leven.

Joko Widodo, president van Indonesië, spreekt met mensen die getroffen zjn door de aardbeving op Lombok in 2018. — President Joko Widodo van Indonesië spreekt ontheemden toe, 30 juli 2018
By Cabinet Secretariat of Indonesia [Public domain], via Wikimedia Commons

Niet zeldzaam

Aardbevingen in Lombok en omstreken zijn bepaald niet zeldzaam. Indonesië ligt vlak bij de rand van een aardschol, de Soendaplaat. Vanuit het zuiden komt de Australische Plaat hierop afstormen, met een geologische topsnelheid van zeven centimeter per jaar. Op slechts een paar honderd kilometer voor de kust duikt de Australische Plaat omlaag, om onder de Soendaplaat de diepte in te gaan.

De eilandengroep dankt zijn bestaan zelfs aan deze situatie; Op grote diepte smelt een deel van het gesteente in de duikende Australische Plaat, waarna het gesmolten gesteente als magma omhoog komt en er vulkanen ontstaan aan het aardoppervlak. Indonesië is een eilandboog die bestaat uit aldus gevormde vulkaaneilanden. Het zijn vruchtbare gebieden waar het goed toeven is, maar het gevaar van vulkaanuitbarstingen en aardbevingen ligt er altijd op de loer.

De ligging van Indonesië op de Soenaplaat, waar de Australische Plaat op af komt — De ligging van Indonesië op de Soendaplaat, waar de Australische Plaat op af komt
United States Geological Survey (USGS), publieke domein, via WIkimedia Commons

De aardschollen glijden niet soepel langs elkaar. Door de wrijving gaat dit met horten en stoten, die te voelen zijn als aardbevingen. Daarnaast raakt de bovenliggende Soendaplaat vervormd, omdat hij omhoog wordt geduwd door de Australische Plaat. Ook dat levert spanningen op die af en toe met een schok vrijkomen. De aardbevingen van afgelopen maand zijn waarschijnlijk door dit laatste mechanisme veroorzaakt – gezien de relatief geringe diepte (10 tot 25 kilometer) waarop deze plaatsvonden en de grote diepte (honderden kilometers) die de Australische Plaat onder Lombok al bereikt heeft.

Meer dan honderd

De vier aardbevingen die onze media haalden waren niet de enige waar Lombok mee te kampen had. Als je op de webpagina van de USGS (de geologische dienst van de Verenigde Staten) de bevingen op en rond Lombok van de afgelopen maand opvraagt, krijg je een lijst van 101 bevingen
met een magnitude boven de 4,0. Het grootste deel hiervan is op de kaart te zien als een cluster op Lombok.

Joko Widodo examining the damage in the 2018 Lombok Earthquake. Also in image wearing cap: Public Works minister Basuki Hadimuljono — President Joko Widodo en de minister van publieke werken Basuki Hadimuljono bekijken de schade veroorzaakt door de aardbeving van 29 juli.
By President of Indonesia [Public domain], via Wikimedia Commons

Waarom zo veel?

Dat er zo veel aardbevingen na elkaar plaatsvinden is geen toeval. Aardbevingen gaan vaak gepaard met voor- of naschokken. Het vrijkomen van de spanningen gebeurt dan stapsgewijs, meestal binnen enkele dagen. Daarnaast zorgt de schok er weliswaar voor dat de spanning in de diepe aarde afneemt ter plekke van de beving, maar kan die spanning op andere plekken juist toenemen. De plaat vervormt en beweegt immers tijdens de beving, en daardoor verandert het spanningsveld. Als de spanning toeneemt op een plek waar deze toch al dicht bij zijn maximum zat, kan dit een nieuwe aardbeving veroorzaken, op enige afstand van de vorige. Getriggerde aardbevingen, noemen we zulke bevingen die alleen nog een laatste zetje nodig hadden.

Soms is het moeilijk getriggerde bevingen van naschokken te onderscheiden. Op Lombok vonden de drie grootste aardbevingen van afgelopen maand echter netjes op een rijtje plaats, steeds een paar kilometer verder naar het westen langs de zelfde breuk in de aardkorst. Dat lijkt te duiden op een domino-effect, waarbij de ene aardbeving de volgende in gang zet.

Bronnen