De opkomst en ondergang van de stemcomputer

De vele bezwaren tegen stemcomputers vind je terug in ‘Vertrouw ons nou maar’ van journalist Herbert Blankesteijn. Hij schreef een toegankelijk en overzichtelijk boek waarin hij de vele schandalen van de afgelopen jaren benoemt en analyseert. Blankesteijn interviewde de hoofdrolspelers, waaronder de makers van de stemcomputers die soms met tegenzin meewerkten omdat het voor hen een pijnlijk onderwerp is. Het levert een uitstekend en compleet boek op.

Het is tamelijk bizar wat er de afgelopen jaren misging. Zo bleken stemcomputers nooit getest op fraudegevoeligheid, terwijl ze al wel ingezet waren tijdens de verkiezingen. De overheid wist bovendien niet hoe het allemaal werkte, gaf bevoegdheden weg en liet ook nog eens de mogelijkheid van een hertelling vervallen, zo laat Blankesteijn zien.

Zombie

De overheid had alle vertrouwen in de techniek gesteld, maar had tegelijkertijd geen flauw benul van hoe alles werkte. Het waren de mensen die wel verstand hadden van de techniek, waaronder wetenschappers en IT-specialisten, die voortdurend op terechte gevaren wezen. Maar zij werden flink tegengewerkt en door veel politici niet serieus genomen.

Ondanks dat de stemcomputer inmiddels in de ban is gedaan in Nederlad is de roep om de inzet van digitale hulpmiddelen nog niet verstomd. “Stemcomputer, de zombie die maar niet dood wil”, zo omschreef Arjen Kamphuis de controverses rond de stemcomputers treffend in Webwereld. Meerdere commissies met voor- en tegenstanders bogen zich al over de vraag of we niet tóch stemcomputers kunnen inzetten bij de verkiezingen. Of bijvoorbeeld een stemmenprinter en -teller, zodat de uitslag sneller en eenvoudiger kan worden vastgesteld. Een groot nadeel van stemmen op papier is namelijk dat het zo lang duurt voor de uitslag bekend is. Maar weegt dit nadeel op tegen de kans dat verkiezingen op grote schaal gemanipuleerd worden?

De discussie is overigens niet helemaal nieuw. Blankesteijn beschrijft dat in de negentiende eeuw al stemmachines werden ontwikkeld. Onder meer een apparaat waarbij je met koperen balletjes moest stemmen, maar waarbij een hertelling niet mogelijk was waardoor de machine geen succes had. De auteur kijkt ook naar nieuwe manieren om te kiezen, bijvoorbeeld via internet. Estland maakt daar al gebruik van. Maar ook dat is te hacken, zo liet de Amerikaanse hoogleraar Alex Halderman (Universiteit van Michigan) zien. Daarnaast bespreekt Blankesteijn de situatie in het buitenland, waar digitale hulpmiddelen een rol spelen. Onder meer België, de Verenigde Staten en India komen aan bod.

Bij iedere vorm van digitaal stemmen is wel kritiek. Is het muggenzifterij? Nee, meent Blankesteijn. Het gaat immers wel om belangrijke verkiezingen. “De belangen zijn te groot, de invloed die door een gat in de beveiliging verkregen kan worden is dat ook, en als de deur openstaat, is het niet de vraag óf er een inbreker naar binnen loopt maar wanneer.”