De kracht van livemuziek

Dat thuis naar muziek luisteren niet hetzelfde is als naar een concert van je favoriete artiest gaan, snappen veel mensen wel. Toch werd tijdens de coronapandemie duidelijk dat dit eigenlijk niet zo vanzelfsprekend is als het lijkt. Weet je nog hoe het was toen we niet samen mochten komen? Geen school of sport maar ook geen concerten, geen festivals, geen theaters. Alleen thuis, achter een scherm. Muziek klonk nog steeds mooi, maar het voelde anders. Geen juichende menigte, geen trillende bassen die je in je buik voelde, niet meer samen zingen met vreemden die ineens je vrienden lijken.

Diep menselijk

Van oudsher is muziek in bijna alle culturen ontstaan, vaak als een manier om samen te komen. Bijvoorbeeld tijdens spirituele rituelen, feesten of juist rouwmomenten. Muziek is niet alleen een klank, het is ook een sociaal bindmiddel dat mensen samenbrengt. Wanneer we muziek luisteren – en vooral wanneer we actief muziek maken – worden meerdere hersengebieden tegelijk geactiveerd. Denk aan gebieden die betrokken zijn bij emotie, geheugen, bewegen en taal.

Deze gebieden communiceren met elkaar op manieren die bij andere activiteiten minder voorkomen. Dat maakt muziek uniek: het verbindt hersendelen die normaal gesproken weinig samenwerken. Samen zingen, dansen of luisteren, zorgt voor het vrijkomen van onder andere het knuffelhormoon oxytocine dat gevoelens van vertrouwen en verbondenheid versterkt.

Coronapandemie

De COVID-19-pandemie zorgde voor een abrupte onderbreking van ons dagelijks leven. Voor veel mensen was het de eerste keer dat ze écht voelden hoe het is om alleen te zijn. Geen vrienden zien, geen feestjes, geen concerten waar je samen danst en muziek beleeft. Weet jij nog hoe dat voor jou was? Dat doet iets met iemand – je voelt sneller eenzaam, minder blij en misschien zelfs een beetje verloren.

In Italië zongen mensen vanaf hun balkons om toch nog iets van verbondenheid te voelen maar het was zeker niet hetzelfde als echt samen zijn. Net zoals het kijken naar een concert op je scherm thuis nooit hetzelfde is als live naar een concert gaan. Daarom is het niet zo verrassend dat onderzoekers tijdens de pandemie wereldwijd een toename zagen in psychische klachten zoals angst en depressie. Vooral jongeren bleken hierin extra kwetsbaar.

Cultuur en welzijn

Cultuur en muziek kunnen helpen om je beter te voelen en sterker te worden van binnen. Dat noemen we ook wel veerkracht. Stel je voor dat je muziek luistert als je verdrietig bent en ineens voel je je begrepen. Muziek kan je troosten, energie geven, of je helpen om je emoties te uiten. Ook kom je door muziek vaak makkelijker in gesprek met anderen en speelt het soms een rol in het vormen van je eigen identiteit. Uit onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat er een samenhang is tussen welke muziekgenres je luistert en je kledingstijl en met wie je bevriend raakt. Denk bijvoorbeeld aan baggy jeans en gouden kettingen in de hiphop scene, of mensen die zichzelf als Swifties identificeren. Het is dan ook niet zo vreemd dat concertkaartjes tegenwoordig lastig te krijgen zijn. Artiesten zoals Billie Eilish, Olivia Rodrigo of Sabrina Carpenter zijn razend populair, en live muziek beleven is voor veel mensen iets heel bijzonders.

Een rapport van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) laat zien dat kunst en muziek écht goed zijn voor je gezondheid en welzijn. En dat werkt op elke leeftijd – van baby tot oudere. Muziek helpt bij hersenontwikkeling, bij het omgaan met gevoelens, bij het vinden van je identiteit, en zelfs bij het verminderen van pijn of geheugenproblemen op latere leeftijd.

Concertbeleving

Maar wat is er nou eigenlijk zo anders aan een concert, vergeleken met gewoon een opname kijken op YouTube? Bij een live concert spelen meerdere dingen tegelijk mee. Je bent daar samen met anderen, en de artiest is ook fysiek aanwezig. Je beleeft de muziek op dat moment, met alles wat erbij hoort, zoals verrassingen, sfeer en interactie tussen artiest en publiek. En ook al lijkt het logisch dat livemuziek een meerwaarde heeft, is het belangrijk om dat goed te onderbouwen. Bijvoorbeeld door aan de politiek uit te kunnen leggen waarom het zo belangrijk is om de cultuur- en muzieksector te blijven steunen.

Samen met het Rotterdams Philharmonisch Orkest onderzochten we wat mensen vonden van livemuziek, vergeleken met opgenomen muziek. Wat bleek? Mensen voelden zich meer geraakt, vonden de muziek mooier, en we zagen zelfs veranderingen in hun hartslag. Livemuziek lijkt dus meer met ons te doen dan het kijken naar een livestream op een scherm!