Anthropocene, the human epoch beleeft zijn Nederlandse première op het InScience festival in Nijmegen. Je kan hem bekijken op vrijdag 8 november om 21:00 uur, en op zaterdag 9 november om 13:00 uur.
InScience
Antropoceen (letterlijk: het tijdperk van de mens) is een term die in de mode is. De mens verziekt de aarde, is doorgaans de bijbehorende boodschap, en dat is in de film Anthropocene, the human epoch niet anders. De film toont een lange reeks voorbeelden van de invloed van de mens op het systeem aarde. Die maken je niet vrolijk, en doordringen je ervan dat in elk geval op dit moment de mens een geologische factor van belang is.
Volgens geologische maatstaven leven we echter nog altijd gewoon in het Holoceen, dat een kleine twaalfduizend jaar geleden begonnen is. Niet dat geologen twijfelen aan de grote invloed van de mens op het landschap, de natuur, en de atmosfeer. Maar om een geologisch tijdperk naar ons vernoemd te krijgen, moeten we sporen achterlaten die over enkele miljoenen jaren nog terug te vinden zijn.
De film gaat niet in op de vraag of dat gaat lukken, maar zoekt de rechtvaardiging van de term Antropoceen in een aaneenschakeling van illustraties. De makers laten zien hoe de mens de aarde gebruikt alsof het een voorraadkast betreft, met alle gevolgen van dien.
Imposant, maar een tikje voorspelbaar
Het leidt tot een film vol indrukwekkende beelden, die vooral de grote schaal waarop we de aarde exploiteren onderstrepen. Een graafmachine die gigantisch lijkt ten opzichte van de mens die hem bedient, verandert in een nietig stipje als wordt uitgezoomd op de gehele zandafgraving. Een omgelegde woudreus, die met veel gekraak omlaag komt vallen, verandert in een luciferhoutje als wordt uitgezoomd op het bosgebied. Imponerend, maar eerlijk gezegd ook een tikje voorspelbaar.
Interessanter zijn de scènes waarin het einddoel van al deze menselijke ingrepen getoond wordt, en je als kijker zelf moet bepalen of je naar iets moois of iets onwenselijks zit te kijken. De prachtige beeldhouwwerken van ivoor in Hongkong, waar men slagtanden van mammoeten gebruikt nu de handel in olifantenivoor verboden is. De feestelijke opening van de Gotthardtunnel in Zwitserland. De vele miljoenensteden, maar ook het bijna gesloopte dorp Immerath in Duitsland, waar de bevolking langzaam maar zeker verdreven is om plaats te maken voor de bruinkoolwinning. Het grote stadsfeest in Norilsk in Siberië, georganiseerd door het bedrijf Nornikel (voorheen Norilsk Nikkel) dat de omgeving zo vervuild heeft dat er niks meer wil groeien.
Vermakelijk zijn de mijnwerkers aan de thee in de Russische Oeral (“Staat het geluid aan? Ja? Oké. Dan zeg ik wel dat het echt heel leuk werk is.”).
Indrukwekkend, maar een tikje saai
Indrukwekkend is het grote aantal gebieden waar gefilmd is (20 landen, op 6 continenten) en het grote aantal voorbeelden van de menselijke invloed dat kennelijk voor het oprapen ligt: We verplaatsen materiaal, we veranderen natuurgebied in landbouwgrond, we bouwen, we warmen de atmosfeer op, we jagen op de laatste olifanten om hun slagtanden te bemachtigen, we vernielen natuurgebieden, we verzuren de zee, en intussen hoopt het afgedankte plastic en metaal zich op.
Wat de film ondanks die apocalyptische boodschap toch wat saai maakt, is het gebrek aan een verhaal. Telkens als je bij een onderwerp denkt: Goh ja, hoe zou dat precies zitten, ben je al bij het volgende voorbeeld beland. Dat, gecombineerd met de zeer rustige beeldvoering, maakt dat de aandacht soms wat kan verslappen.
Om de kijker niet al te mismoedig naar huis te laten gaan, is er een boodschap van hoop aan het einde – maar veel meer dan een sprankje is het eigenlijk niet. Maar goed, misschien is dat ook wel terecht: zelfs aardwetenschappers denken inmiddels dat het Antropoceen is aangebroken. Dat de naam officieel bekrachtig wordt, lijkt momenteel nog slechts een kwestie van tijd.