Computermodel voorspelt strenge goden

In de loop van de geschiedenis hebben mensen uiteenlopende soorten goden vereerd. Als je dat van een flinke afstand bekijkt zijn die goden in twee categorieën in te delen. Aan de ene kant staan afstandelijke goden, die de wereld geschapen hebben maar zich er verder niet meer mee bemoeien. Ze oordelen niet en houden zich nauwelijks met het leven van mensen bezig. Natuurgoden uit Afrika bijvoorbeeld.

Aan de andere kant bestaan goden die de wereld geschapen hebben en zich er regelmatig tegenaan bemoeien. Deze andere soort zijn strenge, persoonlijke goden. Mensen zijn aan hen verantwoording schuldig en met mensen die zich niet aan bepaalde regels houden kan het wel eens verkeerd aflopen. Een voorbeeld is de god van het Jodendom of bepaalde godsopvattingen binnen het christendom. Binnen deze twee extremen bestaan uiteraard heel veel tussenvormen.

Waar komen al die verschillende soorten goden vandaan? Waarom vereert de ene cultuur een strenge, persoonlijke god vereert en ziet de andere meer in een afstandelijke natuurgod? Dat is een discussie waar religiewetenschappers zich mee bezig houden. Dat strenge, persoonlijke goden vaker opduiken in samenlevingen die een hogere mate van politieke hiërarchie en sociale complexiteit hebben is al langer bekend. Een complexe samenleving heeft immers regels nodig, en het geloof in een strenge god die toeziet op die regels is een goed bindmiddel voor zo’n samenleving.

Onvriendelijke omgeving

Maar hoe zit het met ecologische factoren? Een ruiger klimaat leidt immers sneller tot complexe organisatie. Zou er dan ook een verband zijn tussen klimaat en godsbeleving? Het ligt voor de hand, maar is moeilijk aan te tonen. Om dat toch uit te zoeken maakten Amerikaanse evolutionair biologen een computerprogramma. Daarmee brachten ze de factoren in kaart die invloed hebben op de keuze voor een strenge dan wel afstandelijke god. De resultaten beschreven ze in wetenschappelijk tijdschrift PNAS.