Een nieuwsgierige blik en een smartphone met internet: meer heb je tegenwoordig niet nodig om als groentje de stadsnatuur beter te leren kennen. Apps als Obsidentify en Merlin zijn er namelijk erg goed in geworden om soorten op basis van een foto of geluidsfragment te identificeren. Ook zonder vogelgids of plantencursus kun je tegenwoordig dus aardig wat (leren) herkennen in het wild. Leuk voor de leek, maar ook interessant voor onderzoekers.

Veel van de waarnemingen linken namelijk automatisch aan databases als waarneming.nl. Onderzoekers kunnen die gegevens gebruiken om trends te herkennen in soortenaantallen, en in de verspreiding ervan. Daarmee kunnen ze op hun beurt weer gemeenten adviseren over lokale natuuraanpak. Bij de gebruiker zorgt het bovendien voor een stukje bewustwording. Zowel onderzoek als educatie zijn belangrijke aspecten van citizen science, de wetenschappelijke methode waarbij burgers bijdragen aan dataverzameling.

Korstmossen

Als het gaat over biodiversiteit, dan kan iedereen op elk moment van het jaar bijdragen door een waarneming door te geven. Tijdens een herfstwandeling in het bos bijvoorbeeld, maar ook met een theetje in de tuin. Daarnaast kan je aanhaken bij specifieke tellingen. De meest bekende zijn de landelijke tuinvogeltelling en vlindertelling. Maar er bestaan ook speciale activiteiten, zoals de ‘Bioblitz’, waarbij burgers gewapend met hun telefoon proberen om in korte tijd zo veel mogelijk soorten te vinden en tellen op een afgebakend gebied.

Bewuster zijn

Sinds deze hernieuwde kennismaking met korstmossen, vallen ze me steeds vaker op. Eigenlijk gek dat ik ze nooit zo bewust heb gezien. Ze zijn immers overal. Ik vraag me af of het nog iets uitmaakt dat ik ze nu wél zie. Is het leuk voor mijzelf dat ik me bewuster ben van mijn omgeving? Of is het op een andere manier nog ‘nuttig’?

“De samenleving zal niet drastisch veranderen als mensen meer dier- en plantensoorten leren kennen”, vertelt ecoloog en citizen science-onderzoeker Tuomas Aivelo. “Bovendien zijn het er veel te veel om allemaal te kennen. Er bestaan miljoenen soorten.” 

Biodiversiteit in huis

De ecoloog richt zich in zijn eigen onderzoeken daarom vaak op de biodiversiteit dicht bij de mens, namelijk binnenshuis. Daar gebruikt hij ook citizen science voor. Zo moeten in één studie deelnemers onderzoeken welke spinnen zij in huis hebben. Het doel is niet alleen om de spinnen zelf in kaart te brengen, maar vooral ook om te zien of ermee bezig zijn de kijk op spinnen verandert. “We hopen dat mensen, wanneer zij hierna een spin in huis vinden, ook een beetje empathie kunnen voelen, of filosoferen over hoe zij daar gezamenlijk leven.”

Ook in Nijmegen lijkt dat een doel te zijn van de Bioblitz. En met succes. Ik hoorde iemand zich hardop verwonderen over een bijtje dat het énige nog bloeiende bloemetje rond het asfalt had weten te vinden. Een ander vertelde over dieren die ze in het buitenland had gezien, en hoe die verschillen van de insecten hier. Dit soort activiteiten zijn daarmee dus niet alleen praktisch of educatief, bevestigt Aivelo. “Ze bieden ook mogelijkheden om een gevoel van saamhorigheid te creëren.”

De Nijmeegse BioBlitz zal na deze try-out jaarlijks een vervolg krijgen, werd ons verteld. Hopelijk zorgt dat voor nog meer meetpunten en een groeiend enthousiasme. Het is wat mij betreft namelijk een hele mooie manier om te zien dat je voor wat wildernis de bebouwde kom heus niet hoeft te verlaten. Ook erbinnen – en zelfs op een oud industrieterrein – valt er van alles te ontdekken.