Blind door je beeldscherm?

De 20–20–2-regel is de laatste tijd veel in het nieuws. Kinderen en jongeren, die nog in de groei zijn, moeten na twintig minuten op een beeldscherm kijken, twintig seconden pauze nemen. Daarnaast moeten ze minstens twee uur per dag naar buiten. Oogartsen geven dit advies om het stijgende aantal gevallen van bijziendheid af te remmen.

Complicaties

Iedereen wordt verziend geboren en schuift gedurende de eerste twintig levensjaren steeds meer op richting bijziend. Een pasgeborene heeft een oogsterkte van +2,5. In het eerste jaar neemt dat heel snel af naar +1.5 tot +1. Daarna gaat het langzamer zodat, als het oog op de leeftijd van twintig jaar is uitgegroeid, de meeste mensen rond de 0 uitkomen. Tenminste, zo zou het zijn in een ideale populatie. “Oogsterkte volgt een normaalverdeling, waarbij de piek in de ideale situatie op 0 ligt”, legt Polling uit. “Maar vanwege het vele dichtbij kijken ligt die piek inmiddels op -0,5.”

Steeds meer jongvolwassenen zijn aan het eind van de rit dus bijziend of sterk bijziend. De vraag is hoe erg dat is. Bijziendheid op zich is geen ziekte en is makkelijk te corrigeren met een bril of contactlenzen. Maar doordat het oog te lang is, staan het netvlies en de oogzenuw onder druk. Mensen die sterk bijziend zijn (een sterkte van -6 of meer), hebben daardoor op latere leeftijd een verhoogd risico op complicaties zoals maculadegeneratie, glaucoom of staar. Dit zijn oogziekten waarbij het gezichtsvermogen sterk achteruitgaat. Sommige patiënten worden zelfs helemaal blind. En het aantal sterk bijzienden is flink aan het stijgen. Op dit moment is nog ongeveer drie procent van de bijziende mensen zwaar bijziend, maar volgens voorspellingen zal dat in 2050 al zijn opgelopen tot tien procent.

Verschil tussen Azië en Europa

Interessant daarbij is het verschil tussen Europa en Zuidoost-Azië. In stedelijke gebieden in bijvoorbeeld China is ongeveer tachtig procent van de volwassenen bijziend. “Tot zes jaar is er weinig verschil in oogsterkte tussen Europese en Aziatische kinderen”, vertelt Polling. “Pas daarna treedt er een verschuiving op.”

Dat er tot het zesde jaar nauwelijks verschil is, impliceert dat genen niet zo’n belangrijke rol spelen bij het ontstaan van bijziendheid. Onderzoek onderschrijft dit. Sinds 2009 is er bij ongeveer honderdduizend deelnemers aan bevolkingsstudies wereldwijd gezocht naar genen voor bijziendheid. “We vonden meer dan vierhonderd genen, maar allemaal samen verklaren die nog geen vier procent van het verschil in bijziendheid tussen Aziaten en Europeanen. Bijziendheid is dus meer een gevolg van de omgeving dan van de genen”, aldus Polling.

Hij geeft ook een verklaring voor het feit dat de stijging van bijziendheid in Azië zo veel grotere vormen aanneemt dan in Europa. “Azië heeft een heel ander schoolsysteem. De druk om te presteren ligt hoog. Het is geen uitzondering dat kinderen op de basisschool om acht uur ’s ochtends de deur uitgaan en pas ’s middags om zes uur weer thuis zijn. En dan moeten ze vaak ook nog huiswerk maken. In Europa hebben we gelukkig een systeem waarbij het kind ook nog kind kan zijn.”

Naar buiten

Toch is er wel een probleem en dat heeft alles te maken met beeldschermgebruik. Dat heeft hetzelfde effect als lang in de boeken zitten. Als er geen controle is, zijn kinderen op school én na schooltijd vaak urenlang met een computer, tablet of smartphone bezig. En al die tijd zijn ze niet buiten. Binnen zitten is, naast veel dichtbij kijken, een belangrijke risicofactor voor de ontwikkeling van bijziendheid. Misschien zelfs wel de belangrijkste factor. Verschillende onderzoeken hebben laten zien dat kinderen en jongeren die meer tijd buiten doorbrengen minder kans hebben om bijziend te worden dan jeugdigen die veel binnen blijven. Kinderen die weinig dichtbij kijken en weinig naar buiten gaan hebben zelfs een grotere kans om bijziend te worden dan kinderen die veel dichtbij kijken, maar ook veel naar buiten gaan.