Lees jij alles wat los en vast zit over zwarte gaten? Of probeer je elke nieuwe smaak chips uit? We zijn allemaal nieuwsgierig, maar niet allemaal op dezelfde manier. Ontwikkelingspsycholoog Maartje Raijmakers onderzoekt dit in het publieksonderzoek van het Weekend van de Wetenschap.
Je leest dit artikel, dus je bent nieuwsgierig. Waar zal het over gaan? Leer je iets over jezelf? Kun je meedoen aan een onderzoek? Geen zorgen, dat is allemaal heel natuurlijk – niks om je voor te schamen. Nieuwsgierigheid is zelfs een aangeboren eigenschap, aldus Maartje Raijmakers, hoogleraar Psychologie en Onderwijswetenschappen. “Zelfs pasgeboren baby’s zijn nieuwsgierig. Ze kijken rond en fixeren hun blik op iets interessants totdat ze dat saai vinden. En als ze beginnen te kruipen, gaan ze naar die plekken, waarvan ze meer willen weten.” Zo leer je de wereld steeds beter kennen en begrijpen.
Iedereen is altijd wel ergens nieuwsgierig naar. Raijmakers: “Het hoeft natuurlijk niet altijd over wetenschap te gaan. Denk aan voetbaluitslagen, politieke debatten of sociale informatie in de directe omgeving: er is altijd wel een onderwerp waarover je meer wilt weten.”
Raijmakers is zelf vooral nieuwsgierig naar nieuwsgierigheid. Samen met collega’s onderzoekt zij daarom deze eigenschap komend jaar tijdens het publieksonderzoek ‘Hoe nieuwsgierig ben jij?’ De aftrap van dit onderzoek is tijdens het Weekend van de Wetenschap, dat 7 en 8 oktober overal in het land plaatsvindt.
Kennis of ervaring
Nieuwsgierigheid heb je dus nodig om nieuwe kennis te vergaren en nieuwe ervaringen op te doen. Maar wat is het eigenlijk precies? “Nieuwsgierigheid is een mechanisme om onze aandacht te focussen. Bovendien is het een krachtige motivator om te leren”, zegt Raijmakers. In het onderwijs is het daarom een belangrijke factor: als je weet hoe je nieuwsgierigheid stimuleert, steken leerlingen sneller en makkelijker iets op.
Er zijn verschillende typen nieuwsgierigheid, legt Raijmakers uit. “Je hebt de epistemische nieuwsgierigheid: dan ben je benieuwd naar kennis en wil je meer weten. Maar je kunt ook nieuwsgierig zijn naar ervaringen. Dan wil je weten hoe iets aanvoelt, smaakt of eruitziet. Denk daarbij ook aan tieners die vooral sensationele belevenissen opzoeken, die zijn benieuwd naar de ervaring. Dat noemen we perceptuele nieuwsgierigheid.”
Die verschillende soorten nieuwsgierigheid sluiten elkaar niet uit, maar kunnen prima samengaan. De meeste mensen zoeken zowel nieuwe kennis als nieuwe ervaringen, alleen wel in verschillende mate. Met het publieksonderzoek wil Raijmakers onderzoeken hoe mensen hierin van elkaar verschillen.
Laaghangend fruit
Er zijn twee manieren om naar nieuwsgierigheid te kijken, vertelt de onderzoeker. Je kunt nieuwsgierigheid enerzijds zien als een een persoonsgebonden eigenschap. Daarmee is het een stabiele factor van een individu: de een staat simpelweg meer open voor nieuwe ervaringen of kennis dan de ander. Maar je kunt nieuwsgierigheid ook benaderen als een toestand die afhankelijk is van je omstandigheden, bijvoorbeeld van je leeftijd. “We vermoeden dat bij kinderen epistemische en perceptuele nieuwsgierigheid redelijk in balans is en dat ouderen hierin meer van elkaar verschillen”, aldus Raijmakers. “Daar hopen we met dit publieksonderzoek meer over te weten te komen.”
Deze informatie is interessant voor iedereen die de nieuwsgierigheid van anderen wil prikkelen, bijvoorbeeld in een museum of op school. Het beïnvloedt namelijk wat de beste leerstrategie is, zo illustreert Raijmakers met een voorbeeld uit het dierenrijk. “Neem een aapje dat fruit moet verzamelen. Dat wil eerst weten hoe hij dat zo handig mogelijk kan doen. Gaat hij dan één boom helemaal onderzoeken en daaruit al het fruit verzamelen? Of verkent hij de onderste takken en gaat hij snel door naar de onderste takken van de overige bomen?”
De een plukt het liefst een hele boom leeg, die duikt voor nieuwe kennis de diepte in en investeert in een bezoek aan een museum of bibliotheek. Een ander gaat liever voor het laaghangend fruit en zoekt snel iets op met een zoekmachine of via sociale media. Meer inzicht in het gebruik van al deze strategieën is van belang voor alle vormen van educatie.
Iedereen tussen de 8 en 110 jaar kan online meedoen aan het publieksonderzoek ‘Hoe nieuwsgierig ben jij?’ Hoe het onderzoek eruitziet, houdt Raijmakers liever nog even een verrassing. “Het is veel leuker als mensen dat zelf ontdekken. Ze bepalen ook zelf hoelang ze op de site zitten. Hoeveel tijd steek je erin om je nieuwsgierigheid te bevredigen? Ook dat onderzoeken we.” De resultaten van het onderzoek worden volgend jaar tijdens het Weekend van de Wetenschap gepresenteerd.