APK voor je lichaam: te mooi om waar te zijn

Sinds een aantal jaren bieden bedrijven als Prescan en Privatescan onder het motto “de APK voor je lichaam” een zogenoemde total body scan aan. Voor zo’n duizend euro (maar let op aanbiedingen!) wordt het hele lichaam met behulp van MRI- en CT-scans doorzocht. Desgewenst kan – uiteraard tegen meerprijs – aanvullend onderzoek worden gedaan, zoals een gastroscopie van de slokdarm, de maag en de twaalfvingerige darm en een coloscopie van de dikke darm.

De bedrijven claimen jarenlange ervaring te hebben op het gebied van preventief medisch onderzoek, zijn ISO-gecertificeerd en beschikken over het ZKN-keurmerk. De begeleiding is professioneel en klantgericht, het onderzoek wordt gedaan door zeer gekwalificeerde artsen en de klanttevredenheid is hoog. Na het onderzoek weet je precies waar je aan toe bent met je gezondheid. Het klinkt bijna te mooi om waar te zijn, en dat is het dan ook.

Het lichaam is geen auto, caravan of HR-ketel. Er is geen enkel wetenschappelijk bewijs dat de gezondheidsvooruitzichten van de betrokkene beter zijn dan die van niet-onderzochte personen.

Wel is er een grote kans op vals alarm en overdiagnose: er wordt wel iets gevonden, maar die afwijking zou zonder screening nooit tot klachten of problemen hebben geleid. Zo zou de helft van de prostaatkankers die via screening worden ontdekt, zonder screening nooit tot ziekteverschijnselen hebben geleid. Afwijkende bevindingen roepen wel angst en onzekerheid op. Riskante vervolgonderzoeken en onnodige invasieve ingrepen kunnen daarbij tot aanzienlijk grotere gezondheidsschade leiden.

Is alle screening dan zinloos? Nee, beslist niet. Maar het beoordelen of een bepaald screeningsaanbod zinvol is of niet, vereist een zorgvuldige afweging van alle voors en tegens. Een dergelijke afweging kan eigenlijk alleen goed door onafhankelijke experts worden gemaakt, niet door leken. Het boerenverstand ‘dat je er maar beter vroeg bij kunt zijn’, blijkt vaak een valkuil te zijn.

“Ik kan weer doorgaan met leven!”, zegt Henny Huisman, bij wie door een total body scan op tijd een niertumor werd ontdekt. Mogen we hem dan niet geloven? Natuurlijk wel, maar in de advertenties zien we nooit degenen die volstrekt onnodig zijn onderzocht en behandeld, en daarvan dagelijks de gevolgen ondervinden (impotentie, incontinentie) of zelfs als gevolg daarvan zijn overleden. Screening is een zichzelf bevestigend systeem: men zal altijd denken dat men nog leeft dankzij het onderzoek en de behandeling.

Total body scans zijn in Nederland verboden. Prescan en Privatescan omzeilen dat verbod door de total body scan in Duitsland uit te voeren. Maar wie een dergelijk onderzoek overweegt, zou zich toch eens af moeten vragen waarom dat verbod er eigenlijk is. En ook minister Schippers, die overweegt het verbod op te heffen, zou er verstandig aan doen zich in de ratio daarvan nog eens te verdiepen.