Alzheimereiwit verspreidt zich in gezonde ouderen via hersenverbindingen

De ziekte van Alzheimer kenmerkt zich door de ophoping van twee eiwitten in de hersenen: bèta-amyloïd en tau. Zijn die opstapelingen er niet, dan is er geen sprake van de ziekte van Alzheimer, maar van een andere vorm van dementie of normale veroudering.

Het opmerkelijke aan Alzheimer is dat tau en amyloïd al beginnen samen te klonteren in het brein jaren voordat de eerste symptomen van de ziekte zich openbaren. Mensen zijn dan nog cognitief gezond, maar de aanzet naar dementie is gelegd. Neuropsycholoog Heidi Jacobs van Universiteit Maastricht en haar collega’s van Harvard Medical School in Boston onderzochten in gezonde ouderen hoe de eiwitten zich door het brein verspreiden. Opstapeling van amyloïd vergemakkelijkt de verspreiding van tau en daarmee geheugenproblemen, schreven ze deze maand in het vakblad Nature Neuroscience.

Gezonde ouderen

Jacobs werkte samen met de onderzoeksgroep van hoogleraar Keith Johnson van Harvard Medical School. Hun focus lag op tau. “Door autopsies in de jaren ‘70 en ‘80 van mensen met de ziekte van Alzheimer weten we dat tau zich niet willekeurig door de hersenen verspreidt”, licht Jacobs telefonisch toe. “Het patroon is bij iedereen nagenoeg hetzelfde.” Onderzoek met dieren suggereerde al dat tau de verbindingen tussen zenuwcellen, de zogenaamde witte stof, gebruikt om terrein te winnen. Zoiets was tot voorheen nog niet eerder in levende mensen bestudeerd.

Het team onderzocht twee dingen: hoe verspreidt tau zich in het menselijk brein? En hangt die verspreiding inderdaad samen met geheugenproblemen in oudere mensen? In Boston volgden ze 256 mensen van tussen de 64 en 90 jaar oud gedurende zes jaar. Bij aanvang van de studie vertoonden zij geen tekenen van geheugenverlies of dementie. Jacobs en haar collega’s maten bij iedereen de hoeveelheid amyloïd en tau in de hersenen en maakten scans van hoe de witte stof erbij lag. De deelnemers deden ook een geheugentest. Na vier en zes jaar kwam de groep terug naar het lab voor een nieuwe scan en geheugentest.

Volgorde op een rijtje

Wat bleek? Tau verspreidt zich inderdaad via de witte stof, maar alleen in de mensen die al opgehoopt amyloïd in hun hersenen hadden. Dat was het geval bij zo’n dertig procent van de ouderen. Kennelijk is amyloïd cruciaal voor de verspreiding van tau. De verspreiding van tau leidde ook daadwerkelijk tot verslechtering van het geheugen.