Allosaurus ontleed door studenten

De getoonde dinomonsters op ware grootte maken dankzij Japanse robotica levensechte (kauw-)bewegingen. Vergeleken met deze technische hoogstandjes maakt het skelet van de Allosaurus een bescheiden indruk. Al sinds de 19^e eeuw tonen musea fossielen vooral als skeletten, echt of (deels) gereconstrueerd. Tegenwoordig worden de dieren weer tot leven gewekt, zoals in deze tentoonstelling Dino Jaws, die door het gerenommeerde Natural History Museum uit Londen is samengesteld.

Exacte roots van ‘Museon Al’ onbekend

In 1999 kocht het Museon de in de Verenigde Staten opgegraven Allosaurus in de wetenschap dat het voor een deel uit botten van klei en kunststof bestond. “Het fossiel is twintig kilometer van Jensen, in de staat Utah, opgegraven”, aldus Jasper Ponstein, één van de drie VU-studenten in de aardwetenschappen, die ook als gids in het Museon werkt. “De exacte locatie is onbekend, omdat de man die het fossiel vond en heeft uitgegraven twee jaar na dato is overleden zonder documentatie achter te laten.” Voor de aankoop door het Museon was het fossiel al gereconstrueerd.

Te mooi gemaakt

Vlak voor de start van Dino Jaws en voor het oog van het museumpubliek haalden de drie studenten, Jelle Heijne, Jasper Ponstein en Sifra Bijl, het skelet uit elkaar en checkten ze de echtheid van de onderdelen. Uit hun onderzoek bleek dat het skelet voor ongeveer zeventig procent compleet was; van tachtig procent van de botten was echt materiaal aanwezig. Afgietsels kunnen van klei maar ook van gips zijn (dit is in dit onderzoek niet geanalyseerd).

Maar ook de echte botten geven hun geheimen meestal niet prijs omdat ze zijn afgestreken met klei. Deze verfraaiing vond plaats om het skelet er als één geheel te laten uitzien. “Helaas is het skelet te mooi gemaakt voor het museum”, zo schrijven de aankomende wetenschappers, die alle drie van paleontologie hun beroep willen maken. Ze deden het onderzoek in het kader van hun bachelor aardwetenschappen.

Cosmetische ingrepen

Door de cosmetische ingrepen verdween ook datgene waar paleontologen naar op zoek zijn: kennis over het dinoleven, af te lezen aan botten en tanden van het dier. Dit zijn bijvoorbeeld sporen van gevechten die soms zelfs licht werpen op de doodsoorzaak van het dier. Want de Allosaurus was waarschijnlijk een echte vechtersbaas. Op het exemplaar in het Museon zijn wel krassen gevonden, maar deze stonden niet in verband met de doodsoorzaak.

Allosaurus ging de strijd aan met soortgenoten, andere roofdieren of hun prooien. Tijdgenoten waren Torvosaurus (ook een vleeseter, met tanden “als dolken”, die zelfs in het huidige Portugal moet hebben geleefd), Stegosaurus (de bekende dino met een ‘kam’ op zijn rug) en Diplodocus (een langnekdino en grootste planteneter ooit). De Allosaurus heeft nogal wat weg van de beruchte Tyrannosaurus rex. Maar deze leefde in het Krijt en stierf 66 miljoen jaar geleden uit, terwijl de Allosaurus zo’n 150 miljoen jaar geleden leefde. Overigens beperkt Dino Jaws zich niet tot een bepaald tijdperk, maar toont het dino’s uit het hele Mesozoïcum (Trias, Jura en Krijt).

Losse fragmenten

Voor de drie studenten bleek het een hele kluif om uit het skelet van ‘Museon Al’ op wetenschappelijke wijze gegevens te achterhalen. Zo leverde een CT-scan geen informatie op doordat de afdruk van de hersenen in de schedelpan niet bewaard is gebleven. De schedel is opgebouwd uit vele losse fragmenten. Hierdoor konden zij op grond van de wenkbrauwboog geen uitspraken doen over het geslacht. Dit onderdeel van de schedel is bij vrouwtjes van deze soort anders is dan bij mannetjes. Wel kon de leeftijd op minimaal tien worden vastgesteld door de aanwezigheid van tien groeilijnen in de botten.

Uit de koolstofwaardes van de tanden leidden de studenten af op welke tijdgenoten Allosaurus mogelijk heeft gejaagd; een hard bewijs daarvoor zijn die koolstofwaarden echter niet. Zelfs over migratie kunnen wetenschappers iets zeggen op basis van de samenstelling van het gebit. Het zijn de isotopen van zuurstof en strontium in de kalk die mogelijk een kijkje bieden in een verandering van drinkplaatsen, en dus in migratiegedrag. Met dit isotopenonderzoek zijn Heijne, Ponstein en Bijl nu nog bezig.

Wie Dino Jaws bezoekt moet de kans overigens niet voorbij laten gaan om (tot 8 maart) de fantastische foto’s te bekijken in de tentoonstelling Wildlife Photographer of the Year 2014, in de aangrenzende ruimte. Hier zijn behalve fotogenieke reptielen spectaculaire afbeeldingen te zien, onder meer van zoogdieren en insecten en andere natuurwondertjes.

Meer lezen / bekijken

• De wereld van de Allosaurus is prachtig in beeld gebracht in de Walking with Dinosaurus Special ‘Allosaurus’ van de BBC
• ScienceLab in het Museon