Al voor de dinosauriërs waren er dieren met veren

Ouder dan gedacht

De pterosaurus is een neefje van de dinosaurus: hij heeft dezelfde voorouder maar hoort bij een andere aftakking van de familie. Als de veren van de neefjes een gemeenschappelijke oorsprong hebben, moeten de eerste gevederde beesten er al rond 250 miljoen jaar geleden geweest zijn. Dat is pakweg 70 miljoen jaar eerder dan we tot nu toe wisten.

De paleontologen vonden de zeer goed geconserveerde pycnovezels bij twee exemplaren van pterosauriërs uit het Late Jura (rond 160 miljoen jaar geleden), in de binnenlanden van Mongolië. Ze bestudeerden de microscopische structuur en de chemie van de vezels, en concludeerden dat bij deze twee oerreptielen vier soorten vezels voorkwamen, zowel harige als veerachtige. Ook zagen ze aanwijzingen voor de aanwezigheid van melanosomen: een pigment dat de donsveren een oranjerode kleur gegeven kan hebben.

Warmbloedig

De vondst is niet alleen van belang voor filmmakers. De aanwezigheid van veren roept ook vragen op over het leven en gedrag van de gevleugelde oerreptielen. Gebruikten ze de veren als isolatiedek? Als voelsprieten? Om te pronken? En had de bedekking invloed op de aerodynamica bij het vliegen? Het is allemaal mogelijk, schrijven de onderzoekers.

“De exacte functie van deze ‘pteroveertjes’ is lastig te bepalen”, reageert paleontoloog Dennis Voeten van het Naturalis Biodiversity Centre in Leiden, die gespecialiseerd is in oervogels en niet bij dit onderzoek betrokken was. Eén van de mogelijkheden is dat het om isolatie ging, hetgeen je zou verwachten als (sommige) pterosauriërs warmbloedig waren. Als dat zo is, dan zou de gezamenlijke voorouder van de dino’s en de pterosauriërs mogelijk ook al warmbloedig geweest kunnen zijn. Dat zou de oorsprong van de veren kunnen verklaren.

Over de nieuwe publicatie is Voeten enthousiast. “Doordat de fossielen zo geweldig goed bewaard zijn gebleven, levert het onderzoek belangrijke nieuwe inzichten in de pycnovezels van pterosauriërs op.” De veerachtige structuurtjes komen in een grotere variatie voor dan tot nu toe bekend was, en konden verschillende functies dienen, afhankelijk van hun plaats op het lichaam. Voeten: “Net zoals dat tegenwoordig bij vogelveren het geval is.”

Wel moeten we oppassen voor overinterpretatie, waarschuwt Voeten. Of ook de gemeenschappelijke voorouder van de dino’s en ptero’s al veren had zal toekomstig onderzoek moeten uitwijzen. Het kan ook zijn dat de veren er pas later, onafhankelijk van elkaar, op zijn gekomen.