Al 1,2 miljoen jaar geleden mensachtigen in Turkije

Er waren de laatste jaren wel meer aanwijzingen dat de mens al zo lang geleden in Turkije aanwezig was. Maar de vondst van dit gereedschap uit de steentijd vormt het eerste harde bewijs voor deze veronderstelling. Het werktuig, waarschijnlijk een soort mesje, werd zo´n 200 kilometer ten zuiden van de Bosporus aangetroffen. Dat was voor de oermens uit Azië waarschijnlijk de toegangspoort tot Europa. Het kan betekenen dat de mens veel eerder dan gedacht via deze route in Europa arriveerde.

Dat schrijft een team van aardwetenschappers van de Universiteit Twente, Vrije Universiteit Amsterdam, Wageningen University, Universiteit Utrecht en universiteiten uit het Verenigd Koninkrijk en Turkije deze maand in het vakblad Quaternary Science Review.

Oermesje

De gevonden steenscherf is van kwarts, meet ongeveer 5 centimeter, en is duidelijk zichtbaar bewerkt. Met een hard voorwerp zijn er stukjes vanaf geslagen, kennelijk om de randen scherper te maken.

De vondst van het oermesje berustte op toeval. De aardwetenschappers stuitten op de kwartsscherf tijdens een onderzoeksproject dat als doel had de vroegere loop van de rivier de Gediz te reconstrueren. Die stroomt door een vulkaanlandschap in West-Turkije. Lavastromen verlegden daar op gezette tijden de loop van de rivier. Omdat de ouderdom van lava uit metingen aan radio-isotopen goed te bepalen is, konden de onderzoekers de sedimenten waarin ze het gereedschap aantroffen nauwkeurig dateren. Het kwartsscherfje moet tussen 1,17 en 1,24 jaar geleden zijn achtergelaten in de drooggevallen rivierbocht, concludeerden de aardwetenschappers. Waarschijnlijk was de maker een exemplaar van de Homo erectus, een van de eerste voorlopers van de mens, die van ongeveer 1,8 miljoen tot 200.000 jaar geleden op aarde rondliep.

Bewijs

De oudst bekende resten van oermensen uit Turkije zijn een paar schedelfragmenten van de Homo erectus, die in 2007 in Kocabas werden gevonden. Een jaar geleden werd al geopperd dat ook deze ongeveer 1,2 miljoen jaar oud zijn – in plaats van de eerder geschatte 500.000 jaar – maar die datering ging gepaard met veel onzekerheden. “Het oermesje uit de Gediz is het eerste onomstotelijke bewijs dat er toen inderdaad al mensachtigen in Turkije aanwezig waren”, zegt Tom Veldkamp van de Universiteit Twente, die al tien jaar bij het rivierenonderzoek in Turkije betrokken is. De vondst versterkt de theorie dat onze voorloper een kleine 2 miljoen jaar geleden vanuit Afrika in Azië terecht kwam, en ruim een miljoen jaar geleden via Turkije in Europa belandde.