1 april - Geneticus onderzoekt stamboom Willem van Oranje

Een onderzoeksgroep onder leiding van geneticus Sarah Geerards in Amsterdam gaat onderzoeken of er Nederlanders rondlopen die direct afstammen van Willem van Oranje. Dat daarbij mensen gevonden kunnen worden die genetisch meer verwant zouden kunnen zijn aan Willem van Oranje dan de huidige kroonprins, vindt zij in eerste instantie niet zo interessant. “We doen dit omdat de technieken nu voor het eerst beschikbaar zijn. Wat het Koninklijk Huis en de Tweede Kamer met de resultaten doen is verder niet aan ons.”

29 maart 2013

Update – 1 april 2013

Tot wanneer kon je de haren ook alweer opsturen? Tweede paasdag. Oh ja, dat is… 1 april!

Hoe zit het echt?

Het is onmogelijk om met DNA-verwantschapsonderzoek na te gaan wie er een ‘genetische link’ met Willem van Oranje heeft. Dit om de doodeenvoudige reden dat er geen DNA-materiaal van Willem van Oranje beschikbaar is. Om aan materiaal te komen zou in principe het stoffelijk overschot van Willem uit de koninklijke grafkelder in Delft gehaald kunnen worden. Deze grafkelder wordt echter met rust gelaten en alleen geopend wanneer er een lid van de koninklijke familie bijgezet wordt. Hij is voor wetenschappers niet toegankelijk.

Wel is het zo dat het Huis Oranje, houders van de titel ‘Prins van Oranje’, uitstierf toen koning-stadhouder Willem III van Oranje in 1702 kinderloos overleed. Johan Willem Friso van Nassau-Dietz, die toen de titel ‘Prins van Oranje’ erfde, was een achterneef van Willem III. Hij was dus wel rechtstreeks familie van Willem van Oranje, maar dan via de vrouwelijke lijn. Friso voegde de huizen Oranje en Nassau samen. Sindsdien ging de dynastie verder als Oranje-Nassau. Willem van Oranje mag bekend staan als ‘vader des vaderlands’, maar dat is vooral het resultaat van een goed geslaagde zestiende-eeuwse propagandacampagne, zoals je in dit artikel kan lezen.

Ook al wordt er in de toekomst iemand gevonden met een ‘DNA-match’ met Willem van Oranje, dan nog is het zeer onwaarschijnlijk dat dit invloed heeft op de lijn van troonsopvolging. In een constitutionele monarchie als Nederland is het koningschap niets meer dan een afspraak die is vastgelegd in de grondwet. Om de grondwet te wijzigen is een zeer langdurige en ingewikkelde procedure nodig die jaren kan duren. Bovendien is de afspraak dat de koning een bloedverwant van Willem van Oranje moet zijn niet meer waard dan de huidige afspraak (artikel 24) over de invulling van het koningschap.

Een stapel enveloppen met tekst erop. — Post voor Sara Geerards…
NEMO Kennislink

“De dynastie Oranjes die nu regeert staat relatief ver van Willem van Oranje, ‘vader des vaderlands’ en de ware grondlegger van de koninklijk macht in Nederland,” aldus Sarah Geerards, als geneticus verbonden aan het Meertens Instituut in Amsterdam. “Willem-Alexander komt, net als zijn moeder, uit de Friese tak van de Oranje-Nassau’s. Die hebben geen rechtstreekse bloedverwantschap met Willem van Oranje.

Dankzij moderne DNA-technieken is het nu mogelijk om mensen op te sporen die direct verwant zijn aan de vader des vaderlands. Dat kan interessante inzichten opleveren.” Geerards doet al twee jaar lang intensief genetisch en genealogisch onderzoek naar de Oranjes.

De rechtstreekse bloedlijn van Willem van Oranje stierf uit in 1702, toen koning-stadhouder Willem III van Oranje na een ongelukkige val van zijn paard kinderloos overleed. Hij had in zijn testament de Friese stadhouder Johan Willem Friso benoemd als erfgenaam van de titel ‘prins van Oranje’, maar de wettigheid daarvan werd toen al door menigeen betwist. Niettemin werd Willem I, die van de Friese stadhouder afstamde, in 1813 de eerste Koning der Nederlanden. Prins Willem-Alexander is een bloedverwant van hem, en erft dus volgens de grondwet (artikel 24) op 30 april de Nederlandse troon.

Waldemar Torenstra

Volgens de onderzoekster valt daar nog wel een kanttekening bij te plaatsen: “Iedereen kan in zijn testament zelf een opvolger aanwijzen, maar een koninklijke bloedlijn is niet op deze manier overerfbaar. Als er geen nakomelingen zijn hoort een dynastie uit te sterven, daarvan zijn in de Europese geschiedenis genoeg voorbeelden.

Het zou geweldig zijn als we iemand vinden waarvan we een genetische bloedlijn met Willem de Zwijger kunnen aantonen. Zo iemand zou feitelijk op 30 april zelfs meer recht op de troon hebben dan Willem-Alexander,” grapt Geerards.

Volgens Geerards zijn er zeer waarschijnlijk heel veel Nederlanders die een veel sterkere genetische link hebben met Willem van Oranje. Een voorbeeld daarvan is de acteur Waldemar Torenstra, van wie na genealogisch onderzoek door het tv-programma Verborgen Verleden onlangs bleek dat hij afstamde van ‘stedendwinger’ Frederik Hendrik. Deze Frederik was een volle zoon van Willem van Oranje.

“Torenstra draagt meer Oranje-bloed in zich dan Willem-Alexander, daar durf ik wel een wedje op te leggen,” zegt Geerards “Maar stamboomonderzoek alleen is niet genoeg. Recentelijk konden we bij de ontdekking van het skelet van Richard III in Engeland al zien hoe je met DNA-onderzoek koninklijke verwantschap keihard kan aantonen. Nu de techniek aantoonbaar werkt moeten we iets dergelijks in Nederland ook gaan doen.”

Persoonlijk rapport

Het Meertens Instituut start daarom onder leiding van Geerards een grootschalig DNA-onderzoek onder de Nederlandse bevolking. Nederlanders wordt gevraagd een hoofdhaar op te sturen. Hieruit zal chromosomaal DNA gehaald worden. Dit erfelijke materiaal wordt van ouder op kind doorgegeven. Met een vergelijkbare techniek als die bij het succesvolle Britse onderzoek naar Richard III is toegepast, zal dit vergeleken worden met DNA van Willem de Zwijger.

Mensen die meedoen aan het onderzoek en vóór tweede paasdag een hoofdhaar opsturen, krijgen na het onderzoek een persoonlijk rapport met daarin in percentages aangegeven in hoeverre zijn of haar DNA overeenkomt met dat van de vader des vaderlands. Met de personen met de grootste DNA-match wordt nader contact opgenomen. Overigens blijft in het midden of mensen met een directere afstammingslijn ook daadwerkelijk aanspraak kunnen maken op de troon.

Een jurist die anoniem wil blijven geeft bovendien aan dat artikel 24 niet zomaar ter zijde geschoven kan worden. “Nog los van de vraag of je niet beter een koning kan hebben die goed voorbereid is op het koningschap dan iemand wiens DNA precies matcht met Willem van Oranje.”

Geerards laat zich er liever niet over uit. “De RVD is op de hoogte van ons onderzoek. De resultaten worden uiteindelijk aangeboden aan de Tweede Kamer en de koninklijke familie. Of ze er staatsrechtelijk iets mee doen is uiteindelijk niet aan ons. Ons gaat het erom dat de wetenschap dergelijk onderzoek nu mogelijk maakt. Wie weet wat we nog ontdekken.”