Van 17e eeuwse Scandinavische moorden tot cybercrime

Als wetenschapper ben je soms heel druk met presenteren en netwerken. Ik gaf in een paar weken tijd op drie totaal verschillende conferenties een lezing. Vermoeiend, maar ook erg leuk!

28 november 2019

Mijn congresseizoen begon met het internationale congres van de European Society of Criminology in Gent. Hier kon ik me vier dagen lang vergapen aan meer dan 350 presentaties over de nieuwste onderzoeken in de criminologie. Natuurlijk ben ik vooral naar cybersessies geweest, maar het was ook leuk een paar presentaties te zien over onderwerpen waar ik helemaal niks van weet, zoals Scandinavische moorden in de 17e eeuw. Wist je bijvoorbeeld dat vuurwapens toen soms als knuppels werden gebruikt bij een moord, omdat je er niet altijd goed mee kon schieten?

We kregen dit jaar naast de gebruikelijke badge en het programmaboekje ook Belgische chocolade en Gentse neuzen, een snoepje dat lijkt op een neus.
Renushka Madarie voor NEMO Kennislink

Onderzoek naar cybercriminaliteit krijgt niet alleen steeds meer aandacht in de media, maar gelukkig ook in de wetenschap. Zo waren er dit jaar maar liefst 42(!) cybercrimepresentaties. Ik leerde bijvoorbeeld over onderzoek naar online slachtofferschap, hacktivisme, en hoe je de hoeveelheid cybercriminaliteit meet. Na de presentaties werd volop gediscussieerd: Zijn de vragenlijsten goed opgezet? Wat betekenen de resultaten? Is het onderzoek niet te ambitieus? Die discussies zijn soms leerzamer dan de presentaties zelf omdat je leert kritisch te kijken naar zowel je eigen als andermans onderzoek.

Maar goed, eerlijk is eerlijk, congressen draaien vooral om netwerken. Met zo veel cyberonderzoekers was het vrij makkelijk om goede gesprekken aan te knopen. Ook liepen er oud-collega’s rond en mensen die ik op eerdere congressen heb ontmoet. Je zoekt elkaar op tussen de sessies en voor het diner, maar het mooist zijn de late avonden waar je van kroeg naar club gaat en ook professoren hun beste dansskills laten zien.

De cybercrime werkgroep had weer een goede netwerkborrel georganiseerd.
Renushka Madarie voor NEMO Kennislink

Op dag twee presenteerde ik trouwens over verschillen in populariteit van advertenties op illegale online markten. Deze ging voor mijn gevoel niet zo goed. Ik voelde mijn stem trillen wat mij irriteerde, waardoor ik in mijn hoofd meer bezig was met hoe ik klonk dan wat ik vertelde. Achteraf zeiden mensen dat ze daar niets van merkten en mijn interactie met het publiek heel mooi vonden. Maar met twee presentaties in het vooruitzicht voelde het toch niet helemaal lekker.

De One Conference

Het volgende congres was de One Conference in Den Haag: een internationaal cybersecurity congres georganiseerd door het Nationaal Cyber Security Centrum. Voor dit congres was ik een stuk zenuwachtiger dan voor de ESC. Niet alleen door mijn eerdere lezing die voor mijn gevoel niet helemaal soepeltjes liep, maar ook doordat er veel meer en ander soort publiek zou zijn. De ESC trekt vooral wetenschappers, de One trekt meer mensen uit de praktijk (lees: bedrijfsleven, overheid, politie, etc.). Die practitioners stellen doorgaans andere vragen dan wetenschappers. Zo hoeven methoden geen uitgebreide uitleg, maar zijn ze kritischer over wat het onderzoek betekent voor de praktijk.

Van te voren stak ik daarom wel drie keer mijn presentatie af voor anderen en dat hielp enorm mijn verhaal strak te krijgen. Zo zei ik de eerste keer dingen als “and the second thing I’m gonna talk about is the second point”. Yeah, no shit. De derde keer had ik eindelijk het gevoel er echt klaar voor te zijn – en dat dacht mijn bij elkaar geschraapte oefenpubliek ook.

Uiteindelijk ging het ook goed! Ik zat in een sessie met mijn collega Steve van de Weijer die eerst zijn onderzoek naar web defacers (hackers die webpagina’s bekladden) presenteerde. Daarna was het mijn beurt. Omdat mijn verhaal nu zo goed in mijn hoofd zat, kwam het er vloeiend uit. Het was voor mij ook de eerste keer dat ik sprak in een setting die zo professioneel opgezet was. Ik kreeg bijvoorbeeld een wangmicrofoon en zo’n apparaatje op mijn heup, en er liep iemand door het publiek om vragenstellers een microfoon aan te reiken. Dat was heel tof om mee te maken. Eén van de vragen die ik kreeg: “Waarom onderzoek je illegale online markten en niet gewone online markten?” Kort antwoord: het is maar de vraag of criminelen dezelfde afweging maken als normale consumenten bij een aankoop. Zo kleven er meer risico’s aan transacties op illegale markten dan reguliere (online) markten.

De Human Factor

Mijn derde en laatste congres was de Human Factor in Cybercrime Conference in Leiden. Dit is meer een niche congres voor wetenschappers die de menselijke factor in cybercriminaliteit bestuderen, in tegenstelling tot de One Conference waarbij de meer technische factoren aan bod kwamen.

Omdat je allemaal zo op hetzelfde onderwerp zit, was het netwerken hier nuttiger en leuker. Zo weet ik nu beter wie ik kan benaderen als ik vragen heb over cyberonderzoek. De organisatie had ook extra veel sociale activiteiten georganiseerd, zoals samen eten, drinken, en door de Amsterdamse grachten varen. Ja, op congressen wordt doorgaans goed voor je gezorgd. Verder ging mijn presentatie (grotendeels dezelfde als eerder) weer top, al bleef het toch steeds een beetje spannend.

Het derde congres was in een kasteel! Toplocatie.
Rutger Leukfeldt voor NEMO Kennislink

Overigens lijken de congressen misschien een groot feest, het is ook heel hard werken. Vóór de congressen heb ik flink wat overuren gemaakt omdat ik zo veel mogelijk van mijn onderzoek wilde presenteren. Tijdens de congressen kreeg ik zo veel informatie binnen, dat ik na afloop kapot moe was en zo blij dat ik eindelijk op vakantie kon.

Hey big brother, kom je kijken?

Nog één ding: komende vrijdag 29 november zijn de Big Brother Awards 2019. Hierbij worden prijzen uitgereikt aan de grootste privacyschenders van Nederland. In mijn dagelijks werk zie ik wat er kan gebeuren wanneer criminelen bij al die persoonsgegevens kunnen die steeds vaker op steeds grotere schaal worden verzameld. Ik vind daarom dat we met z’n allen wat beter mogen nadenken over wanneer we welke gegevens afgeven, hoe lang die bewaard blijven, wie daar bij kunnen, etc.

Nu een stukje niet-schaamteloze zelfpromotie voor een beter doel: Komende vrijdag heb ik de eer om de publieksprijs uit te reiken aan de genomineerde met de meeste stemmen van het publiek (Stemmen kan nog hier! De genomineerden zijn: Google, Coosto, en onze minister van Rechtsbescherming Sander Dekker). Wil je privacy hoger op belangrijke agenda’s zetten én mij live op het podium zien én een hele leuke vrijdagavond hebben? Koop dan nu snel je kaartje voor de BBA2019