Seks-praat

Een vraag die ik vaak kreeg tijdens mijn onderzoek is of je wel met jongeren over seksualiteit kunt en moet praten. Willen jongeren dit wel, en is dit niet schadelijk? Een schooldirecteur weigerde zelfs mijn enquête onder zijn leerlingen te verspreiden, omdat hij vond dat “bepaalde categorieën vragen” over seksualiteit niet door de school gesteld hoorden te worden, zeker niet aan de jongste leerlingen.

22 april 2015

Over het eerste bezwaar, dat jongeren misschien niet over seks willen praten, kan ik kort zijn: heel veel jongeren willen hier (graag zelfs!) over praten. Hier zit wel een voorwaarde aan: de onderzoeker moet de verhalen van jongeren willen horen. Dat betekent dat je open vragen stelt, de woorden en categorieën gebruikt die jongeren ook gebruiken, vraagt naar verhalen, en jongeren niet (indirect) ter verantwoording roept als ze iets vertellen waar je het als onderzoeker niet per se mee eens bent (zie ook het boek van Hollway en Jefferson). Je moet dus als onderzoeker je eigen oordeel even uitstellen, wat overigens niet betekent dat je niet kritisch mag zijn.

Willen jongeren wel praten over seks?
Pixabay cc0

Serieus
Door deze houding voelen geïnterviewden zich serieus genomen, en dat is iets wat voor jongeren soms best bijzonder is: in onze samenleving wordt over het algemeen van ze verwacht dat ze luisteren in plaats van praten. Ze vinden het fijn om dan in een interview een keer het woord te krijgen. Dat bleek bijvoorbeeld tijdens een groepsinterview. Na twee uur (!) praten wilden de participanten nog even doorgaan, omdat ze het leuk en belangrijk vonden om hun meningen en ervaringen samen te kunnen bespreken. Vooral jongeren uit minderheden, zoals lager opgeleide jongeren en homoseksuele jongeren, vonden het fijn dat hun stemmen gehoord werden. Meerdere van hen vroegen me zelfs ervoor te zorgen dat hun ervaringen en meningen werden opgenomen in voorlichtingsmateriaal. Een mooie en eervolle opdracht!

Yulia Volodina via Flickr CC BY-NC-ND 2.0

Off the record
Het tweede bezwaar is dat het mogelijk schadelijk zou kunnen zijn voor jongeren om te praten over seksualiteit, vooral over gevoelige en pijnlijke onderwerpen zoals vervelende seksuele ervaringen. Hier kon ik gelukkig vertrouwen op mijn eerdere onderzoek onder volwassenen die in hun jeugd seksueel misbruikt zijn. Zij hebben mij geleerd dat het praten over deze ervaringen, het ophalen van moeilijke herinneringen, niet negatief hoeft te zijn. Voor veel mensen was het zelfs een opluchting om hier eindelijk eens over te kunnen praten met iemand die enkel luisterde en vragen stelde, zonder te oordelen of advies te geven. Tijdens mijn onderzoek heb ik met enkele jongeren pijnlijke herinneringen besproken. Door dit te doen op bovenstaande manier (open vragen stellen, goed luisteren, niet oordelen), door extra tijd te nemen voor het interview en door jongeren zelf te laten bepalen wat zij off the record wilden vertellen, waren ook deze jongeren positief over het interview. Een aantal van hen vond het zelfs heel erg fijn om hun nare ervaringen in te kunnen zetten om anderen te kunnen helpen.

Praten over seksualiteit is niet altijd makkelijk.
Pixabay cc0

Ontroerend
Praten over seksualiteit is niet altijd eenvoudig. Het brengt voor alle gesprekspartners uitdagingen met zich mee: moeilijke emoties, twijfel, schaamte en tegenstrijdigheden. Maar bovenal is het ontroerend en leerzaam. De verhalen van jongeren laten bijvoorbeeld zien hoe eenzijdig de focus van volwassenen op gevaar is. Seksualiteit betekent zoveel meer dan gevaar: het is ook een avontuur dat alleen of met vrienden aan kan worden gegaan, het is liefde en intimiteit, het is het doormaken van een leerproces waarbij verschillende vormen van hulp en steun gezocht worden, en het is het maken van zorgvuldige afwegingen over wie je wilt zijn.

Vooroordelen
De verhalen van jongeren wijzen op problemen die nog te vaak vergeten worden, zoals de grote en destructieve rol van vooroordelen- bijvoorbeeld over “sletten” en “homo’s”. Ze onthullen dat wij daar als samenleving aan bijdragen door bijvoorbeeld meiden (en jongens) te veroordelen die sexy foto’s van zichzelf versturen of online zetten. Tegelijkertijd laten ze ook de kracht en creativiteit van jongeren zien in het omgaan met uitdagingen en problemen; een bron van (ervarings)kennis die nog te vaak onbenut blijft.

Hopelijk inspireert mijn werk meer volwassenen om ook eens met jongeren om de tafel te gaan, en motiveert het jongeren om hun verhalen over seksualiteit te blijven delen, met elkaar én met volwassenen. Want ja, praten over seksualiteit kan en moet!