'Schattige meisjes'

“Bitch.. Slet.. Hoer.. Ik haat je..” Deze tweet is één van de berichten die Jeroen van Loon gebruikte voor zijn kunstwerk Kill your Darlings. Het kunstwerk bestaat uit kleine, hartvormige lcd-schermpjes. Op elk schermpje verschijnt eerst een foto van een meisje, met daarna een tweet van dat meisje waarin ze scheldwoorden gebruikt. Het laat volgens de kunstenaar zien hoe ‘schattige meisjes’ op Twitter veranderen in ‘monsters’.

18 september 2014

Het kunstwerk Kill your Darlings van Jeroen van Loon is populair: het wordt door het hele land tentoongesteld en Van Loon geeft er regelmatig lezingen over. Op een regenachtige avond woon ik zo’n lezing bij. Ik schrik van de manier waarop Van Loon praat over ‘tienermeisjes’ en van zijn nonchalante antwoorden op kritische vragen.

Scheldwoorden
Het project begon toen Van Loon een kijkje ging nemen op de Twitter-tijdlijn van mensen die hij normaal gesproken niet tegenkwam. Zijn aandacht werd getrokken door tweets met grove scheldwoorden en hij besloot er een kunstwerk aan te wijden. Met een speciaal programma zocht hij tweets met grove scheldwoorden als ‘slet’ en ‘kanker’. Op zich een interessant idee: de tweets laten zien dat mensen zich soms behoorlijk laten gaan, en dat social media daar misschien wel een nieuwe dimensie aan geven. Iets om over te discussiëren.

Schattig
Helaas. Door een aantal keuzes is het vooral een kunstwerk geworden dat stereotypen bevestigt. Van Loon koos bijvoorbeeld alleen tweets van jongeren uit. Dit versterkt het idee dat jongeren zich op internet roekelozer en minder ‘netjes’ gedragen dan volwassenen. Bovendien koos Van Loon alleen voor meiden en negeerde hij de tweets van jongens. Waarom? “Bij meisjes is het contrast tussen hun schattige foto en hun tweets groter”. Dat is een interessante opmerking. In principe is het contrast tussen een lieve foto en een grove tweet natuurlijk niet groter bij meisjes dan bij jongens. Het is Van Loons eigen vooroordeel dat meiden ‘schattig’ zijn. Door het contrast te benadrukken, versterkt hij het idee dat meisjes schattig horen te zijn. Tot slot bevestigt Van Loon het stereotype dat social media slecht zijn: het komt door Twitter dat de ‘schattige meisjes’ veranderen in ‘monsters’.

*Kill your Darlings* door Jeroen van Loon.
Jeroen van Loon cc1.0

Privacy
Misschien nog wel verontrustender dan dit alles is de nonchalante houding van Van Loon tegenover de privacy van de betreffende meiden. In het kunstwerk zijn niet alleen hun tweets en foto’s, maar ook hun Twitternamen opgenomen, waardoor ze vrij eenvoudig te vinden zijn. De meiden kunnen tot in lengte van dagen geconfronteerd worden met die ene tweet, die normaal gesproken alleen door volgers gezien zou worden en daarna snel zou verdwijnen in een enorme berg andere berichten. Of dit mag, vindt van Loon ‘niet interessant’. Of het erg ethisch is, maakt hem niet zo veel uit: “Als ik de foto’s en namen niet bij de berichten had gezet, was de impact minder groot geweest.” De mogelijke impact van zijn werk op het leven van de meiden laat hem koud; evenals het recht van deze meiden op privacy.

Gevolgen
In de wetenschap is dit een belangrijke discussie: hoe ga je om met ‘openbare’ berichten van mensen (met name jongeren en kinderen) op social media? Neem je hun foto’s en uitspraken letterlijk over in je publicaties, ook als dat negatieve gevolgen voor ze kan hebben? In het begin van mijn onderzoek vond ik al dat gedoe rond privacy soms wat overdreven. Nu zou ik willen dat Van Loon erbij was geweest. Als volwassenen willen dat jongeren zorgvuldig omgaan met privacy, moeten ze zelf het goede voorbeeld geven.