Je eigen beste vriend(in) zijn in moeilijke (corona)tijden

Door corona zit ik nu in mijn geïmproviseerde thuiskantoor, in plaats van Oslo. Maar gelukkig heb ik een beste vriendin (namelijk: ikzelf) als collega! Zelfcompassie is heel belangrijk in moeilijke tijden, weet ik uit mijn eigen onderzoek.

18 mei 2020

Ik ben heel blij met mijn vriend(inn)en. Daar zit het ‘m niet in. Natuurlijk moeten we in deze tijd improviseren als we elkaar willen zien Maar dat lukt ook aardig, van online spelletjes tot online meditaties en muziekfestivals. Waarom heb ik mezelf dan nog nodig als beste vriendin? Nou, omdat ik de meeste tijd met mezelf doorbreng. Omdat ik het beste weet wat ik op elk moment van de dag nodig heb. En als ik een fout maak, dan kan ik mezelf op de kop geven, of ik kan mezelf steunen. Iedereen maakt toch wel eens fouten?

Zelfcompassie

Zelfcompassie is een woord voor jezelf behandelen zoals je een goede vriend(in) (of kennis, familielid) in moeilijke tijden behandelt. De meeste mensen zijn namelijk veel strenger voor zichzelf dan voor anderen. Denk maar eens terug aan een moment dat een vriend(in) het moeilijk had met de coronasituatie. Hoe reageerde je? Wat zei je, op wat voor toon, en wat deed je? Hoe was je lichaamshouding? Sta hier eens even bij stil. Denk dan nu eens terug aan moment dat je het zelf moeilijk had met de coronasituatie. Hoe reageerde je? Wat zei je, op wat voor toon, en wat deed je? Hoe was je lichaamshouding? En, is er een verschil? Als jij net als vele mensen hardere woorden gebruikt voor jezelf en minder je gevoel de ruimte geeft, dan vind je het waarschijnlijk moeilijker om jezelf te steunen dan anderen.

Mijn geïmproviseerde thuiswerkplek ten tijde van corona.
Judith Austin voor NEMO Kennislink

In mijn onderzoek ontwerp ik een app die mensen met kanker gaat helpen om meer compassie voor zichzelf te hebben. Zelfcompassie is belangrijk in alle moeilijke situaties, van kanker tot corona. Omdat we vaak gewend zijn om kritisch op onszelf te zijn, kan het helpen om te oefenen met zelfcompassie. Een patiënt die meewerkte aan de app gaf bijvoorbeeld als tip: “als ik merk dat ik iets moeilijk vind, dan vraag ik mezelf: ‘wat zou ik nu tegen een vriend zeggen?’ en dan probeer ik dat ook voor mezelf te doen”.

Mij helpt het om te bedenken dat ik niet de enige ben die iets lastig vind. Normaal fiets ik bijna een uur op een dag van en naar de universiteitscampus. Laatst betrapte ik mezelf op de gedachte dat ik een lui mens ben, omdat ik te weinig beweging had ingebouwd. Gelukkig had ik dit door en kon ik mezelf eraan herinneren dat er heel veel mensen die het nu moeilijker vinden om genoeg te bewegen. Ik nam het mezelf niet langer kwalijk, maar ging die middag wel een wandeling maken!

Een ander tijdperk: het uitzicht in Oslo tijdens een vakantie met een vriendin in 2015.
Judith Austin voor NEMO Kennislink

Oeroude stresssystemen

Zelfcompassie gaat dus niet alleen over grote levensgebeurtenissen, zoals een ziekte krijgen of iemand verliezen. Juist in het dagelijks leven kan het je helpen. Elke keer dat je kritisch op jezelf bent, wordt het oeroude stresssysteem van je lichaam geactiveerd. Het maakt niet uit of je achtervolgd wordt door een leeuw of dat je achtervolgd wordt door kritische gedachten, de reactie in ons lichaam is hetzelfde. We denken vaak dat het nodig is om kritisch te zijn, om onszelf te motiveren. Er bestaat een beeld van zelfcompassie dat het egoïstisch is, of hetzelfde is als zelfmedelijden. Dat is niet zo. In het voorbeeld hierboven had ik juist zin om een wandeling te maken, in plaats van dat ik me maar een lui persoon voelde die maar beter op de bank kon blijven liggen.

Uit onderzoek weten we dat onszelf aanmoedigen met zelfcompassie gelinkt is aan proactiviteit, en die keiharde schoppen onder de kont juist niet. Natuurlijk heeft het wel wat oefening en geduld nodig om wat minder vaak de zweep erbij te pakken, dus neem het jezelf niet kwalijk als het nog niet lukt!

De meesten van ons worden niet meer achtervolgd door leeuwen, maar als we zelfkritisch zijn activeert hetzelfde oeroude stresssysteem in ons lichaam.
Pixabay CC0

Zelfcompassie ten tijden van corona:

Blijf jezelf eraan herinneren dat we wereldwijd met zijn allen in een moeilijke situatie zitten. De een wordt harder getroffen dan de ander, en op verschillende manieren. Maar iedereen heeft het wel eens moeilijk. Je hoeft het jezelf dus niet kwalijk te nemen als niet alles lukt zoals je wilt.
Probeer aandacht te hebben voor hoe je je voelt. Stel je bent verdrietig, waar voel je dat dan in je lichaam? Misschien is er wel iets wat je kan doen om jezelf te helpen. Wellicht een luchtje scheppen, met iemand bellen, iets nieuws leren of wat minder van jezelf verwachten op een dag? Als beste vriend(in) van jezelf weet jij dit het beste!

Wil je meer oefenen met zelfcompassie, dan kun je bijvoorbeeld de boeken ‘Zelfcompassie’ van Kristin Neff, of ‘Compassie als sleutel tot geluk’ van Monique Hulsbergen & Ernst Bohlmeijer lezen. In beide boeken staan allerlei interessante weetjes en oefeningen.