In trance voor de deeltjesversneller

Voor mijn onderzoek naar de chemische samenstelling van de waterbodem bezocht ik een aantal zeer indrukwekkende deeltjesversnellers in Amerika, Frankrijk en Engeland. Zo zat ik dagenlang in trance (en met flink slaaptekort) voor de immense apparaten.

14 februari 2017

Als ik vertel dat ik naar een deeltjesversneller ga, denken veel mensen dat ik richting Zwitserland vertrek omdat daar grootste van de wereld staat: de Large Hadron Collider. Maar de deeltjesversnellers (synchrotrons) die ik heb bezocht in Amerika, Frankrijk en Engeland zijn de minstens zo indrukwekkende broertjes en zusjes.

Deeltjes door de bocht

Deze synchrotrons werken allemaal volgens hetzelfde principe. In een grote cirkel (ongeveer 1000 m lang!) worden deeltjes op snelheid gebracht. Uiteindelijk gaan ze bijna zo snel als het licht. Als de deeltjes door de bocht gaan komt er hoge energie röntgenlicht vrij. Dit licht is ideaal voor mijn onderzoek want je kunt de golflengte van het licht in kleine stapjes veranderen en daarna op een stukje waterbodem afvuren.

Bij elke golflengte wordt een deel van het licht opgenomen en gaat er een deel door de bodem heen. Deze opname (absorptie) is afhankelijk van de chemische samenstelling van de bodem. Ik zoek met deze techniek onder andere naar vivianiet in zeebodems van de Zwarte Zee en Oostzee. Een felblauw fosfaatmineraal wat erg belangrijk kan zijn voor de begraving van de meststof fosfaat in zeebodems.

Nikki en collega’s bij een serie magneten die veel worden gebruikt in synchrotrons, zogenaamde “undulators”
Nikki Dijkstra voor NEMO Kennislink

Alleen de beste voorstellen krijgen tijd om synchrotron licht te gebruiken. Heb je meettijd gekregen, dan kan je beginnen met de voorbereidingen. Dat bestaat vooral uit heel goed nadenken welke stukjes bodemmodder je wilt karakteriseren. Je hebt maar één kans. Online moet ik ook altijd een veiligheidstest doen. In deze testen leer je van alles over de veiligheidsprocedures en vluchtwegen. Waar zijn de verzamelplekken? En waar zitten de noodtelefoons? Allemaal belangrijke vragen die voorbij komen. Deze hoge energie röntgenlicht is namelijk levensgevaarlijk. Je moet dus goed opletten!

Kabels, buizen en andere apparatuur om voorzichtig overheen te klauteren.
Nikki Dijkstra voor NEMO Kennislink

Slaaptekort

Tja, dat opletten is lastig want topfit ben ik niet bij een synchrotron. Deze tripjes staan namelijk garant voor een flink slaaptekort. Nachten van vijf uur zijn geen uitzondering. Je hebt maar een paar dagen meettijd en wilt zoveel mogelijk van de lichtbundel gebruik maken. Eigenlijk verlies je hem liever niet uit het oog. Gelukkig loop je binnen vijf minuten naar het hostel en het restaurant. Zo ben je altijd in de buurt als er wat is.

De lunch en diners zijn altijd iets om naar uit te kijken. Zeker in Frankrijk, want wat kunnen ze daar lekker koken! Afgelopen keer hadden we een pauzedag en bezochten we de stad Grenoble voor een traditionele Raclette. Een welverdiende break.

De volgende dag konden we weer verder met meten. De metingen zie je gelijk op het beeldscherm verschijnen. Langzaam zie je de resultaten ontstaan! Dat blijft altijd spannend want met het blote oog heb je soms geen idee wat er eigenlijk in de zeebodem zit. Het is alsof je met een microscoop een nieuwe wereld ontdekt.

Daarnaast is het gewoon gaaf om alle hightech apparaten te zien. Overal zie je buizen, lasers, computers en je hoort duizenden geluidjes. Zelfs na vijf keer blijft het indrukwekkend om een rondje te lopen door het gehele gebouw.

De apparatuur blijft telkens weer indrukwekkend.
Nikki Dijkstra voor NEMO Kennislink

Deze trip heb ik wel mijn afscheidsrondje gelopen. Het is voor mij namelijk tijd om uit te zoomen. Vanaf 13 maart ga ik aan de slag bij Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden. Ik ga dan op een heel ander niveau water- en bodemstaren. Maar daar vertel ik de volgende keer graag meer over. Salut!