Naar de content
Faces of Science
Faces of Science

De kracht van een ketting tegen ziekte en ongeluk

Oude Romeinse amuletten in een moderne pandemie

Rijksmuseum van Oudheden, Leiden CC0

Hoe gebruikten Romeinen amuletten om met angst en ziekte om te gaan? En hoe is het om hier onderzoek naar te doen terwijl je zelf in een pandemie leeft?

Hagelstormen die je oogst vernielen, gevaarlijke zwangerschappen en heel veel verschillende ziektes. En dan heb je ook nog te maken met een jaloerse buurman en allerlei andere soorten pech en ongeluk. Nu kun je veel ziekten met medicijnen te lijf gaan, en je irritante buurman aan de rechter overlaten. Maar in de Romeinse tijd was dat niet zo eenvoudig.

Het leven van de mensen in die tijd zat dan ook vol onzekerheden. Hoe gingen zij daarmee om? Om hun angsten en onzekerheden te tackelen gebruikten de Romeinen amuletten. Denk bijvoorbeeld aan een halsketting of beeldjes bij de voordeur die er met een goddelijke kracht ervoor zorgde dat je niet ziek werd. Of tenminste, dat geloofden de Romeinen.

Of deze amuletten dan ook werkten? In ieder geval niet op dezelfde manier als quarantaineregels of een mondkapje. De Romeinen wisten nog niet precies hoe besmettelijke ziektes werkten. Toch bleven amuletten eeuwenlang in gebruik. Ze brachten mensen een beetje hoop in alle onzekerheid.

De Grieks-Romeinse arts Soranus beschrijft iets wat we nu het placebo-effect noemen: mensen voelden zich beter door het gebruik van amuletten, omdat ze hoopten dat ze werkten.

Pandemieën

De meeste amuletten gebruikten mensen voor problemen in het dagelijks leven. Natuurlijk waren er in de Romeinse tijd ook uitbraken van bepaalde ziektes. Zo droegen ze waarschijnlijk meer amuletten tegen malariakoortsen op het moment dat de malariamug actief was. Een ander voorbeeld is een Griekse stad die zich tegen een uitbraak (van wat weten we niet) wilde beschermen door een beeld van de god Apollo bij de stadspoorten te plaatsen. De bewoners hoopten dat de ziekte zo de stad niet in kwam. Ze geloofden dat Apollo de ingang beschermde.

We grijpen nu in coronatijd misschien niet meer naar Romeinse amuletten en de macht van hun goden, maar nog steeds zijn mensen op zoek naar manieren om ziektes te controleren. Al is het iets wat alleen al het gevoel van bescherming kan geven.

Gezondheid beschermen

Natuurlijk had onderzoek doen in coronatijd veel nadelen, maar het grote voordeel was dat 2000 jaar oude praktijken opeens heel herkenbaar werden. Ziekte en onzekerheid zijn universeel, dat je daar angst bij voelt en bescherming zoekt, herkennen we vaak ook. Wanneer je onderzoek doet naar iets wat zich 2000 jaar geleden afspeelt, moet je vaak uitleggen waarom dit interessant is. Maar in coronatijd snappen we allemaal de Romein die met een amulet zijn gezondheid wil beschermen.

De eerste artikelen over de manieren waarop mensen in coronatijd omgingen met angst en onzekerheid zijn al verschenen. Bijvoorbeeld mensen die in hun religie of spiritualiteit kracht vonden om met de pandemie om te gaan. Zo hebben steeds meer Nederlandse jongeren interesse in astrologie sinds de coronacrisis en hangen jonge Thai (digitale) amuletten om hun nek om het coronavirus mee af te weren.

Moderne amuletten en replica Romeinse amuletten.

 Patricia Kret voor NEMO Kennislink

Dit soort onderzoek zie je de komende jaren waarschijnlijk alleen maar meer en het is erg interessant om de verschillen en overeenkomsten te zien in hoe mensen vroeger en nu omgingen met ziekte en onzekerheid.

ReactiesReageer