Jan van Balen vertelt over zijn onderzoek naar het waarom van een muziekhit

Wat is het recept voor een pophit die in het geheugen blijft hangen als een echte oorwurm? Daar deed ik de afgelopen jaren onderzoek naar. Tijd voor een update over catchy hooks die iedereen bij blijven.

10 april 2017

Onderzoek gaat soms met veel bochten, zeker als je promovendus bent en het allemaal nog moet uitzoeken. Maar al met al kwam het met dat onderzoek naar die earworms en die hooks helemaal goed. Eind 2015 publiceerde ik met collega’s onze analyse van alle data die we met ons spel Hooked! verzamelden.

Hooked

Samen met mijn collega’s maakte ik de muziek-game om het geheim van de pop hit te ontrafelen. Hooked is een muziek-game die iedereen kan spelen. De deelnemers verdienen punten als ze snel liedjes herkennen en weten hoe ze verdergaan als de muziek ophoudt. Tijdens het spel hielden wij ook bij heel precies bij hoeveel tijd elke speler nodig heeft om een bepaald fragment van een nummer te herkennen. Dat gaf ons betere informatie over de echte herkenbaarheid van liedjes dan bijvoorbeeld noteringen in de Top 40 of Top 2000. We kunnen met de gegevens van onze game namelijk ook verschillende delen van liedjes met elkaar vergelijken. Zo zijn de resultaten minder afhankelijk van hoe vaak een liedje op de radio is geweest, en of het bijvoorbeeld een opvallende of grappige videoclip had (en daarom misschien beter in je geheugen blijft hangen), en kunnen we echt kijken naar de inhoud: de muziek. Zo wilden we te weten komen of bepaalde muziekfragmenten catchier zijn dan anderen omwille van hun melodische, harmonische en ritmische eigenschappen.

Kraken van pophits

Maar hoe verwerk je al die data uit de game nu tot een doorwrocht wetenschappelijk onderzoek en artikel? Het ‘kraken’ van pop hits werd uiteindelijk een redelijk technisch artikel. Dat komt voor een deel doordat er nog niet vaak op deze schaal statistisch muziekonderzoek gevoerd is, laat staan met behulp van een game!
Zoals je misschien nog weet uit mijn vorige blog moesten we een aantal niet voor de hand liggende statistische technieken toepassen (en soms uitvinden) om zeker te zijn dat we voldoende van de complexe en vaak subtiele eigenschappen van onze muziekfragmenten in cijfers konden vatten. In totaal kwamen we zo uit bij 12 beschrijvende dimensies voor elk stukje muziek.

De delen van een nummer waarin een stem voorkomt, zijn het meest herkenbaartie the ribbons via Flickr CC BY-NC 2.0

En wat zeggen de resultaten? Een deel van de inzichten die we dankzij onze analyse verkregen zijn niet echt onverwacht. Zo blijkt dat de delen van een nummer waarin een stem voorkomt het meest herkenbaar zijn. Dat kan natuurlijk zijn omdat sommige mensen muziek vooral herkennen aan de hand van de tekst. Maar misschien zegt het ook wel iets meer—we vroegen de spelers van onze game namelijk nergens naar de liedtekst of de titel, het enige dat je moet weten om punten te verdienen is hoe het nummer verder gaat. Als je alle resultaten samen brengt, lijkt het er sterk op dat bij popmuziekluisteraars vooral veel aandacht hebben voor de melodie—meer dan voor de klankkleur of de akkoorden, en die wordt vaak gebracht door een stem.

Verder zagen we ook in onze data dat herhaling belangrijk is: de delen die een klankkleur hebben die het meest overeenkomt met de rest van het nummer bleken namelijk het meest herkenbaar te zijn. Een leuk resultaat om bevestigd te zien, maar niet iets wat musicologen nog nooit bedacht hadden: er is al veel bekend over het belang van herhaling in onze beleving van alle soorten muziek.

TedEd filmpje van Elizabeth Margulis over waarom we herhaling in muziek zo fijn vinden

En we ontdekten ook nog een enigszins verassend resultaat. Veel songwriters denken dat als je een catchy hook wilt, je nummer iets speciaals moet hebben om eruit te springen. Het moet nét iets anders zijn dan dan de rest. Not so fast… Het leuke aan onze analysemethode is dat we dit behoorlijk goed konden nagaan (dat kon je ook al lezen in de vorige blog). Wat blijkt: daar is helemaal geen bewijs voor! De meeste catchy fragmenten in onze dataset hebben net een méér typische melodie, harmonie en klankkleur dan degene die niet herkend werden.

Goed nieuws dus voor wie een hit wil leren schrijven: gewoon goed kijken hoe de rest het doet. Meer kans dat je fans over 20 jaar nog kunnen meezingen…