Dat schimmels van groot maatschappelijk belang zijn, bewees Johanna Westerdijk, grondlegster van het Centraal Bureau voor Schimmelcultures, die 100 jaar geleden benoemd werd als eerste vrouwelijke hoogleraar in Nederland.

Een andere passende ondertitel voor dit cahier zou zijn ‘Een reis door het schimmelrijk’. De verschillende bijdragen in deze publicatie zijn dan te lezen als reisverslagen, geschreven door mensen met bijzondere en uiteenlopende belangstelling voor wat er allemaal gebeurt in en rond he...

Schimmels zijn overal, in de lucht, het water en de bodem. Soms als eencellige, soms als spore, maar meestal als lange draden die samen een netwerk vormen. Ongeveer 100.000 soorten zijn bekend en beschreven, dat is naar schatting nog maar 5% van het totale aantal soorten.

Schimmels spelen een belangrijke rol bij de afbraak van organisch afval (dode planten en dieren) en daarmee met het weer beschikbaar stellen van essentiële voedingsstoffen voor nieuw leven. Ook weten schimmels innig samen te leven met planten, bomen, termieten en zelfs algen, dit met wederzijd...

Vrijwel alle planten leven samen met schimmels. Sterker nog, zonder elkaar zouden planten en schimmels niet kunnen overleven. Schimmels vormen netwerken van draden onder de grond waardoor planten effectief voedingstoffen op kunnen nemen en met elkaar kunnen communiceren.

Een korstmos is het resultaat van de samenleving tussen een schimmel, die zelf geen voedingsstoffen kan maken, en een organisme dat via fotosynthese suikers maakt. Doordat de schimmel zorgt voor water en mineralen ontstaat een wederkerig voordelige samenleving.

De schimmel Termitomyces titanicus wordt gekweekt door termieten in ondergrondse schimmeltuinen. Recent onderzoek laat zien dat deze symbiose tussen insecten en schimmels heel veel parallellen vertoont met menselijke landbouw.

Paddenstoelen zijn door de eeuwen heen geassocieerd met religie en vruchtbaarheidsrites. Dit komt vooral door hun vorm en het feit dat bepaalde paddenstoelen hallucinogene stoffen produceren.

Er zijn maar weinig geneesmiddelen die we kunnen gebruiken tegen schimmels. Azolen zijn de belangrijkste. Diezelfde azolen worden ook gebruikt bij de bestrijding van schimmels op planten. Schimmels zijn daardoor steeds vaker resistent.

Voedsel bewerkt door schimmels kan overheerlijk smaken, maar soms is de scheidslijn tussen gefermenteerd en bedorven voedsel lastig te trekken.

De wereldbevolking groeit gestaag. De voorspelling is dat de teller stijgt van 7,5 miljard nu naar 9,7 miljard in 2050; miljarden monden extra die gevoed moeten worden. Met de overdaad aan producten in onze supermarkten is het moeilijk voor te stellen dat het tekort aan voedsel één van de groo...

Champignons en andere paddenstoelen hebben een unieke mix aan voedingsstoffen die je niet vindt in andere voedselwaren. Nederland is lang gezien als een mycofoob land, waar nauwelijks paddenstoelen werden geplukt en gegeten. Dit is de laatste jaren veranderd.

Van de bijna ontelbare soorten gisten en schimmels zijn er maar relatief weinig die een wezenlijke positieve bijdrage leveren als ‘hulp in de huishouding’ bij de bereiding van voedings- en genotmiddelen. Echter, deze selecte groep heeft een enorme betekenis voor de voedings- en genotswaarde va...

Schimmels zijn meestal geen ziekteverwekkers, maar kunnen wel schadelijke stoffen produceren. Daarom is het van belang om veilig met schimmels te werken.

Van al die vele schimmelsoorten zijn er enkele uitverkoren voor onderzoek in het lab en als werkpaard in de industrie voor productie van voedings- en geneesmiddelen. De meest bekende is bakkergist Saccharomyces die voor het bereiden van brood, bier en wijn wordt gebruikt.

Veel schimmels groeien graag in vochtige ruimtes. Ze tasten zo niet alleen het gebouw aan, maar veroorzaken ook gezondheidsrisico’s zoals het opwekken van een allergie of problemen voor astmapatiënten.

Sommige gisten zetten suikers uit planten om in alcohol. Die alcohol (ook wel bio-ethanol) is mogelijk een goed alternatief voor benzine.

Bepaalde schimmels veroorzaken geen ziekte in planten, maar wel in andere schimmels of in insecten. Dit opent mogelijkheden om schimmels in te zetten als beschermer van planten tegen ziekten en plagen.

Schimmels, die in veel gevallen ongewenste organismen zijn, kunnen ons tegelijkertijd een betere toekomst bezorgen. Om ze werkelijk te kunnen begrijpen en in te zetten om onze levenskwaliteit te verhogen, moeten we ze actief verzamelen voordat hun leefomgeving verdwijnt, en opslaan in een schi...

Bijna iedereen kent de Penicillium schimmel als producent van het antibiotica penicilline. Deze bodemschimmels spelen ook een belangrijke rol bij de bereiding van voedsel en bij voedselbederf.

Schimmels kunnen een hoop nuttige producten maken, maar de industriële toepassingen zijn nog beperkt. Dat komt onder andere omdat het moeilijk te voorkomen is dat schimmels tijdens de productie overal op en aan groeien.

Een van de minder bekende, maar wel invloedrijke groep schimmels wordt gevormd door de parasitaire chytriden. Deze schimmels houden van natte milieus en groeien voornamelijk op algen.

Over schimmels die onze land- en tuinbouwgewassen aantasten is veel bekend. Grassen op golfbanen of sportvelden worden ook regelmatig aangetast door schimmels en daarover weten we veel minder.

Ook planten worden ziek. Net als mensen hebben planten last van vaatvernauwingen, gezwellen, verstoringen in de hormoonhuishouding en ‘schurft’. Vaak zijn het overdraagbare ziekten die veroorzaakt worden door microben zoals virussen, bacteriën en schimmels.

Ook de mens herbergt op zijn lijf diverse schimmels. Van nature zijn het geen echte ziekteverwekkers. Ze groeien bij voorkeur op dood materiaal zoals hoorn van nagels en haren. Maar onder bijzondere omstandigheden, zoals verminderde weerstand, kan de schimmel zich verder uitbreiden en ook leve...

Het merendeel van de schimmels is een ziekteverwekker voor planten, maar ook dieren kunnen ziek worden van schimmels.

Schimmels worden soms op onverwachte manieren gebruikt. Zo maken schimmels materialen die in de toekomst plastic, katoen en leer kunnen vervangen.